| Tez Künye | Durumu | ||
| Midyat Süryani manastır ve kiliseleri / Syrian monasteries and churces of Mi̇dyat Yazar:VASFİYE MELİKE TURAN Danışman: PROF. DR. HALDUN ÖZKAN Yer Bilgisi: Atatürk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Konu:Sanat Tarihi = Art History Dizin:Dini yapılar = Religious buildings ; Kiliseler = Churchs ; Manastır = Monastery ; Mardin-Midyat = Mardin-Midyat ; Mimari özellikler = Architectural characteristics ; Süryani Ortodoks Kilisesi = The Syrian Orthodox Church ; Süryaniler = Syrians | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2019 334 s. | ||
| Bu çalışmada Midyat ve köylerinde bulunan Süryani Ortodoks manastır ve kiliseleri incelenmiştir. İnceleme alanının tarihsel adı Turabdin’dir. Turabdin; Hizmetkârlar Dağı” adının doğunun eski topluluklarından geldiğine inanılır. Bu ad IV. yüzyıldan itibaren kurulan manastırlarda yaşayan keşişlere atfedilerek “Tanrı Hizmetkârları Dağına” dönüşmüştür. Süryani kelimesi günümüzde bir Hıristiyan mezhebinin adı olarak kullanılmaktadır. Süryani halkının kökenine bakıldığı zaman bizzat kendilerinin savunduğu üç tez vardır. Birincisi Süryanilerin köken itibariyle Aramı, ikincisi Asurî, üçüncüsü de tüm antik Mezopotamya halklarından gelmiş olmalarıdır. Son tez; kan esasına dayanmayan, Helen uygarlığıyla yoğrulmuş bir kültürel halk olduğu görüşüdür. Süryanice; bir Arami dilidir. Hz. İsa’nın kullandığı ve incilin ilk yazıldığı dilin Aramice olması açısından, çok özel bir dildir. Bir diğer şekliyle Urfa ve komşu bölgelerde, Hıristiyanlığı kabul ettikten sonra “Süryaniler” adıyla bilinen halkın dilidir denilebilir. MÖ. II. yüzyıl ile MS. III. yüzyıllar arasında ipek yolu üzerinde önemli bir ticaret merkezi olan Urfa’nın II. yüzyıldan itibaren Hıristiyanlığın önemli bir merkezi haline gelmesiyle önem kazanan Süryanice, çok geçmeden Hıristiyanlık dünyası için Yunancadan sonra en önemli dil konumunu kazanmış ve zamanla bölgenin bilim, kültür ve edebiyat dili haline gelmiştir. Hıristiyanlıkta manastır yapılanması, din adamlarının, İsa’nın yaşam tarzını, dini ele alışını ve insanlara ilan etmesi esnasında çektiklerini, yoksulluk ve aza kanaat öğretisini temel dayanak olarak almalarıyla şekillenmiştir. Çölde dünyadan el etek çekmiş münzeviler, Hz İsa’yı model alarak, manastırlarda çilekeş bir yaşam sürdürmüşlerdir. Manastırlarda yaşayan Hıristiyan din adamları, çektikleri acılar yoluyla Mesih’i anlamaya ve dünyaya uyum sağlamaktansa onu terk etmeye hazır olan din şehitlerine benzetilmişlerdir. Manastırlar, Hıristiyanlık inancında ibadet amaçlı birden fazla yapının bir araya gelerek oluşturdukları kompleks yapılardır. Bu komplekslerde büyük bir çevre duvarı içinde kilise merkezde yer alır. Rahip ve keşişlerin yatma yerleri çoğunlukla koğuş biçiminde hücrelerdir. Ortak yemek salonu, idari ve mali işlevli mekânlar, para ve değerli eşya odası, mutfak, kiler, fırın, şaraphane, çamaşırhane, depolar, dikiş odası, kitaplık, hasta bakım odası, konuk rahipler ya da yoksullar için konukevi ve su sarnıçları, manastırdaki başlıca yapı ve mekânlardır. Turabdin’deki Süryani Ortodoks kilise mimarisinde dört tip plan saptanmıştır. Bunlardan ilki, tek nefli, doğu ucunda yarım daire apsisi bulunan tiptir. Bu tip plan doğu– batı aksında uzayan, yan duvarlarda dayanma kemer ve sütunlarının olduğu, beşik tonozlu bir nef ve nefin doğu ucunda yarım daire şeklinde bir apsisten oluşan kilise planıdır. Bu plana parokial plan denilmektedir. İkinci plan tipi, üç nefli bazilikal plan olarak tanımlanan plan tipidir. Bu plan tipinin diğer bir adı manastır plandır. Beşik tonozlu, kuzey – güney aksında uzanan, üç bölümlü sunağı bulunan ve batıda narteksi olan kiliseler için kullanılır. Turabdin’deki üçüncü tip; parokial ve manastır tipinin birleşmesinden oluşan bir tip gibi görünmektedir. Çünkü doğu – batı aksında uzadıkları halde, doğu uçta üç bölümlü sunakları vardır. Bu tip kompozit tip olarak adlandırılabilir. Dördüncü tip; bölgede nadir karşılaşılan merkezi tip plandır. Tüm kilise planları doğuya yönelir, çünkü İsa doğudan geri dönecektir. Sunağın orta bölümündeki apsis onun için hazırlanmıştır. Çalışmanın konusu Midyat Süryani manastır ve kiliseleri olunca çalışmaya ilk olarak Turabdin ve Turabdin’in merkezi Midyat’ın irdelenmesi ile başlanmış, ardından Süryanilik incelenmiştir. Midyat Süryani manastır ve kiliseleri plan, mimari ve sanatsal özellikleriyle ele alınarak çalışma bitirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Midyat, Turabdin, Süryaniler, Süryani Kilise ve Manastırları, | |||
| In this study the churches and Syrian Orthodox convents in the Midyat its villages has been researched. The historical name of researching area is Turabdin. İt is believed to Tuarabdin the mount of manservents comes from ancient eastern community. This name converted to god. Manservants mounths for monk who lived convents since fourth century. The Syrian word is used for a Christian sects neme today. There is three opinion that Syrian origin has come first opinion is they are Aremi, second is Assyrians, third is they come from all Mesopotamian people. The last opinion is thought to be mited of Hellen culture. Syriac is an Aramic language. This language is special because it used for writing the Bible and Jesus used it also in other words this language was used by people who are known Assyrians after they had became Chiristian in Urfa and other regions. İn the III BC Urfa was on the silk road and it became most important city for Chiristians. İn this period, Syriac become most important language also. İn the Chiristianity, the structure of convents has shaped according to jesus and his life monks who live in deserts are live in churces alone. These people generally resemble religion martyr who had great pain and ready to leave from world. İn the convents, churces are indispensable structure that are in centre. The place of sleeping of monks is like ward, sometimes like a smoll room. There are many structure and places in the convents. Such as dining hall, Money and precious things room, kitchen, laundry, library, bakery, storages and infirmary. Four tip plans has been determined in orthodox church architecture in Turabdin. The first of these is parokial tip. This plan extends in east – west axis at arches and columns that rest on the side wall a church plan with a semicircual apse at the east a barrel – vaulted name and nove’s. The second type is the type of plan monestry plans extending the barrel–vaulted nort-south exis with three port alter and used for churces which have nartex on west. All churces plans directed the east because jesus will return from east. Apse in the middle section of the alter has been prepared for him. The third type of in Turabdin is seems to be a type comprising parokial and monestry type. The fourth is rarely encountered central type of plan. Because of the subject of study is Midyat Syriac Monesteries and Churchs the working first began with examining of Midyat after Syriacism were examined and Turabdin’s name, location and date were explained. The study has been completed with Midyat Syriac Monastery and Churces plan architectural and artistic property. Keywords: Midyat, Turabdin, Syrians, Syrian Church and Monasteries | |||