Vəlixanlı N. M. Azərbaycan VII-XII əsrlərdə (2016)

Vəlixanlı N. M. Azərbaycan VII-XII əsrlərdə: tarix, mənbələr, şərhlər. Bakı: “Elm və təhsil” NPM, 2016, 480 s. ISBN 9789952817683

Annotasiya: Kitabda orta əsr ərəb tarixi və coğrafi mənbələri, eləcə də müvafiq elmi ədəbiyyat əsasında tarixi Azərbaycan torpaqlarının VII əsrin ortalarına yaxın yeni dünya imperiyasının – Ərəb Xilafətinin tərkibinə qatılması ilə başlanan, XIII əsrin əvvəllərində bölgənin iqtisadi-mədəni yüksəlişinə müvəqqəti ara vermiş monqol hücumları ilə tamamlanan altı əsrlik dövrü əhatə olunmuş, həmin dövrün ərəbdilli on beş qaynağından Azərbaycana dair məlumatın şərhlərlə tərcüməsi verilmiş, ərəb işğalı nəticəsində Azərbaycan və onun əhalisinin tarixi taleyində baş vermiş köklü dəyişikliklər araşdırılmış, Xilafətlə Azərbaycanın, eləcə də IX-XII əsr Azərbaycan dövlətlərinin qarşılıqlı münasibətlərinə dair bir sıra məsələ və problemlər tədqiq edilmişdir.

Mündəricat

Ön söz … 3
Giriş. Azerbaycana dair ərəb tarixi-coğrafi mənbələri, onların öyrənilmə problemləri … 5
§ 1. Azərbaycan Ərəb Xilafətinin tərkibində (VII əsrin II yarısı – IX əsrin I yarısı) … 15
§2. Azərbaycan dövlətləri və onların qarşılıqlı münasibətləri (IX əsrin II yarısı-XIII əsrin əvvəlləri) … 74
§3. Ərəb işğalının Azərbaycan əhalisinin dilinə, etnik tərkibinə və dini görüşlərinə təsirinə dair … 102
§ 4. Ərəb hakimiyyəti dövründə Azərbaycanın hüdudları, şəhərləri, digər yaşayış məskənləri və yolları … 121
Mənbələr və şərhlər … 192

Əbu-l-Qasim Ubeydallah ibn Abdallah İbn Xordadbeh. Kitab əl-məsəlik va-l-məməlik (“Yollar və məmləkətlər kitabı”) … 193

Əbu-I-Abbas Əhməd ibn Əbu Yəqub ibn Vadih əl-Katib əl-Yəqubi. Kitab al-Buldən (“Ölkələrin kitabı”) … 218

İbn əl-Fəqih əl-Həmədani. Kitab əl-buldən (“Ölkələrin kitabı”) … 220

Əbu Əli Əhməd ibn Umar İbn Rusta. Kitab əl-ə’laq ən-nəfısə (“Nəfis daş-qaşlar kitabı”) … 235

Əbu-l-Fərəc Qudama ibn Cəfər əl-katib əl-Bağdadi. Kitab əl-xərac və san’ət əl-kitabə (“Xərac və katiblik sənəti kitabı”) … 237

Əbu-l-Həsən Əli ibn əl-Hüseyn ibn Əli əl-Məs’udi. Muruc əz-zəhəb va-l-məadin əl-cavhər (“Qızıl yuyulan yer və cəvahirat mədənləri”) … 240

Əbu-l-Həsən Əli ibn əl-Huseyn ibn Əli al-Məs’udi. Kitab ət-tənbih va-l-işraf (“Xəbərdarlıq və yenidən gözdən keçirmə kitabı’) … 260

Əbu Duləf Mis’ar ibn əl-Muhəlhil əl-Xəzraci əl-Yənbu’i. Ər-Risalətu-l-uxra [Digər (ikinci) risalə] … 264

Əbu İshaq İbrahim ibn Muhəmməd al-Farisi al-İstəxri. Kitab məsəlik əl-məməlik (“Məmləkətlərin yollan kitabı”) … 270

Əbu-l-Qasim İbn Havqəl ən-Nisibi. Kitab surat əl-ard (“Dünyanın təsviri kitabı”) … 285

Şəmsəddin Əbu AbdalIah Muhəmməd ibn Əhməd ibn Əbu Bəkr əl-Bənna’ əş-Şami əl-Müqəddəsi. “Əhsən ət-təqasim fı mə’rifət əl-əqalim” (“İqlimlərin öyrənilməsində ən yaxşı bölgü”) … 307

Əbu-r-Reyhan Muhəmməd ibn Əhməd əl-Biruni. Kanun əl-Məs’udi fi-l-hay’a və-n-nucum (“Astronomiya və ulduzlara aid Məs’ud cədvəli”) … 317

Əbu Abdallah Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Abdallah ibn İdris əl-İdrisi. Nuzhat əl-ınuştaq fi-htirak əl-afaq (“Ölkələri gəzməkdən yorulmuşun əyləncəsi”) … 319

Əbu Həmid əl-Əndəlusi əl-Ğərnati. Tuhfət əl-əlbab va nıuxbət əl-ə’cab (“Ağıllara töhfə və möcüzələrin seçilməsi”) … 325

Zəkəriyyə ibn Muhəmməd ibn Mahmud əl-Qəzvini “Əsar əl-biləd va əxbar əl-ibad” (“Ölkələrin abidələri və [Allahın] bəndələri haqqında xəbərlər”) … 333

Biblioqrafik ixtisarlar … 344

Şəxsi, sülalə və etnik adlar göstəricisi … 360

Coğrafi adlar göstəricisi … 383

Əlavə – Приложение: Арабский халифат и Азербайджан (по сочинениям Ибн Хордадбеха и других представителей арабской географической литературы) … 411

Kitabın içindəkilərin xəritələr

İbn Havqəl. Ərminiyə, Azərbaycan və Arranın xəritəsi … 288

İbn Havqəl. Xəzər dənizinin xəritəsi … 299

Карта Аррана, Азербайджана и Арменийи в составе Арабского Халифата по Ибн Хордадбеху (Arran. Azərbaycan və Ərminiyə Ərəb Xilafətinin tərkibində xəritəsi) … 410