| Tez Künye | Durumu | ||
| Hayat gazetesi üzerine bir araştırma (2 cilt) / Yazar:YAKUP SEVİMLİ Danışman: PROF. DR. YAVUZ AKPINAR Yer Bilgisi: Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Konu:Gazetecilik = Journalism ; Türk Dili ve Edebiyatı = Turkish Language and Literature Dizin:Azerbaycan = Azerbaijan ; Edebiyat = Literature ; Gazeteler = Newspapers ; Gazeteler = Newspapers ; Hayat gazetesi = Hayat newspaper | Onaylandı Doktora Türkçe 2001 720 s. | ||
| TÜRKÇE ABSTRAKT (en fazla 250 sözcük) : (TÜBİTAK/TURDOK’ un Abstrakt Hazırlama Kılavuzunu Kullanınız.) ÖZET Rusya Türkleri, 1905’te Rusya’nın Japonya’ya yenilmesinin ardından oluşan hürriyet ortamından yararlanarak birçok alanda yenilikçi hareketlere girişirler. Asırlardır Çarlık hükümetlerince susturulan diğer Türkler gibi Azerbaycanlılar da basın-yayın faaliyetine başlar. Bu dönemde ilk çıkan gazete “Hayat” tır. Bu çalışma, 1905-1906 arasında Baku’da çıkan “Hayat” gazetesinin edebiyat ve düşünce dünyasındaki yerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Petrol zengini Tağıyev’in finanse ettiği gazetenin sahibi Ali Merdan Topçubaşı, başyazarları Ahmet Ağaoğlu ve Ali Hüseyinzâde’dir. Yazı kadrosu da 20. yy.da Türk fikir, siyaset, kültür ve edebiyat dünyasına damgasını vurmuş kişilerden oluşur. Hayat; başta Kırım’daki “Tercüman” gazetesi olmak üzere dönemin Rusya Türklüğü, “İttihatçı” Türkiye basınıyla da ideal birliği içindedir. Çalışmanın ağırlık noktasını, gazetenin edebî ve fikrî muhtevası oluşturmaktadır. Türk dünyasında ortak bir yazı dili kullanılmasından yana olan Hayat idarecileri, mahallî dillerle yazma eğilimine karşıdır. Edebiyat alanında kendisine Türkiye ve Batı edebiyatlarını örnek alan gazete, yayımladığı şiir, hikâye, tiyatro, edebî tenkit ve tercüme örnekleriyle Azerbaycan’da yeni bir edebiyat oluşturmaya çalışmıştır. Gazetede ele alınan diğer konular; Rusya Türklerinin sosyal problemleri, eğitim reformu, dinî meseleler, Ruslarla eşit vatandaşlık hakları talebi, millî kimlik vs.dir. Bu arada yeni başlayan demokratik hayata ilişkin (Kurultaylar, seçimler vb.) oluşumlara da destek vermiştir. Rusya’daki ihtilâl hareketleri ve Ermenilerle yaşanan kanlı çatışmalar da gazete sütunlarında geniş yer tutmaktadır. Yönetime karşı temkinli olan gazete, Ermenilere karşı kışkırtıcı değil barışçı bir tutum içindedir. Gazetede İslâm dünyasının durumu, Osmanlı ve Iran yönetimleri ile Avrupa’nın sömürgeci siyaseti de ele alınmıştır. Hayat, toplumun modernleştirilmesine dil, kültür, sanat ve edebiyattan başlanması gerektiğine inanır. Bu yüzden 20. yy başlarında Azerbaycan edebiyatında bîr ekol kabul edilen “romantik- vatanperver” edebiyatın ilk yayın organı olmuştur. Bu akımın millî, ve Avrupaî anlamda ilk örnekleri Hayat gazetesinde görülür. Bu yönüyle de gazete yeni edebiyat ve sanat adamlarının yetiştiği bir okul konumundadır. Hayat’ın açtığı bu çığırı, -gazete kapatıldıktan sonra yayına başlayan- “Füyuzat” dergisi başta olmak üzere, 1920’lere kadar “Taze Hayat”, “Terakki”, “Yeni Füyuzat”, “Hakikat”, “Açık Söz”, “Şelâle”, “Dirilik” gibi yayın organları sürdürmüştür. | |||
| İNGİLİZCE ABSTRAKT (EN FAZLA 250 SÖZCÜK): A STUDY ON HAYAT NEWSPAPER Russian Turks, by getting benefits from the liberty atmosphere after the defeat of Russia to Japan, at 1905, attempt to revolutionary movements in lots of fields. As the Turks been made silence for ages by Ezardom administration, The Azerbaijanis, too, begin publication and broadcasting activities. The first newspaper emerged in this period is “Hayat”. This study is carried out in order to focus on the importance of “Hayat”, which is published in Baku between the years of 1905-1906, in the world of literature and thought. Ali Merdan Topçubaşı is the owner of the newspaper which is financed by Tağıyev, rich for petrol, the head writers of the newspaper are Ahmet Ağaoğlu and Ali Hüseyinzade. It’s writing staff is composed of the people who marked their names to the world of thought, policy, culture and literature. Hayat; beginning first with the newspaper “Tercüman” in Kırım, is also in an ideal unity with the Russia Turksish community of the period of time and Union (“İttihatçı”) Turkish press. The crucial point of the study is the literal and mental contents of the newspaper. The administers of Hayat who claim to have common literary language in the world of Turk, are against the tendency to write in local literary language. The newspaper that took the literatures of Turkey and west as a model in the field of literature, has tried to compose a new literature in Azerbaijan with the models of poem, tale, theater, literial criticism and translation published by it The other issues taken account in the newspaper were the problems of Russian Turks, education reform, religious matters, demand for equal rights with Russians national identity etc. Meanwhile it has supported the institutions (councils, elections etc.) including newly began democratic life. The revolution movements in Russia and the bloody battles with Armenians keep a considerable amount of newspaper. It’s so grave to the Government that it is not in an irritating but a peaceful manner the Armenians. The situation of the Islam world, Governments of Ottoman and Iran and Colonist policy of Europe had been taken in to issue in the newspaper. Hayat believes that essential to begin with language, culture, art and literature in order to modernize the society. Therefore “romantic-patriotic”accepted as an echol in the literature of Azerbaijan had become the initial publication. The first examples of this trend as National and European are seen in aaHayat newspaper. With this aspect the newspaper is in the position at a school which trained men of literature and artists. The new method started by Hayat continued by the other organs -which are published after the close of the newspaper- such as “Füyuzat”, until 1920s “Taze Hayat”, “Terakki”, “Yeni Füyuzat”, “Açıksöz”, “Şelale”, “Dirilik”. | |||