YETİŞKİNLERDE PSİKOLOJİK YARDIM ALMAYA İLİŞKİN TUTUMLARI YORDAYAN DEĞİŞKENLERİN İNCELENMESİ: PSİKOLOJİK BELİRTİLER, İÇGÖRÜ, DAMGALANMA VE DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLER

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 462 – 486, 30.06.2024

Sait Kahraman

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1472685

Öz

.Bu çalışmanın amacı yetişkin bireylerde profesyonel psikolojik yardım arama tutumları üzerinde etkili olan değişkenlerin incelenmesidir. Bu doğrultuda bireyin kendini damgalama düzeyinin, bireyin psikolojik belirtilerinin ve içgörüsünün psikolojik yardım arama tutumları ile ilişkisi ve yordayıcı etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca yetişkin bireylerin psikolojik yardım arama tutumlarının cinsiyet, yaş, ekonomik durum, eğitim durumu, daha önce psikolojik yardım almış olma gibi özelliklere göre farklılaşma durumlarının analiz edilmesi hedeflenmiştir. Araştırmanın örneklemini 457 kadın ve 449 erkek olmak üzere toplamda 906 yetişkin birey oluşturmaktadır. Veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu, Psikolojik Yardım Almaya Karşı Tutum Ölçeği Kısa Formu, Kısa Semptom Envanteri, İçgörü Ölçeği ve Psikolojik Yardım Aramada Kendini Damgalama Ölçeği kullanılmıştır. Verileri analiz etmek için SPSS 27 yazılım programı kullanılmıştır. Analiz yöntemleri olarak Pearson Korelasyon Analizi, Bağımsız Gruplar t-testi ve ANOVA testleri ve Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular şu şekilde özetlenebilir: Kendini damgalama ve psikolojik belirtiler arttıkça psikolojik yardım aramaya ilişkin olumlu tutum azalmaktadır. İçgörü arttıkça psikolojik yardım aramaya ilişkin olumlu tutum artmaktadır. Kendini damgalama, içgörü ve olumsuz benlik algısı psikolojik yardım arama tutumlarını anlanmlı düzeyde yordamaktadır. Son olarak cinsiyet, yaş, ekonomik durum, eğitim durumu ve daha önce psikolojik destek almış olma durumlarına göre psikolojik yardım arama tutumları anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Yardım Arama Tutumu, Psikolojik Belirtiler, İçgörü, Kendini Damgalama

Kaynakça

• Akdoğan, R. & Türküm, A. S. (2018) Insight scale for nonclinical university students: validity and reliability analysis. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 51(4), 250-262,
• Alluhaibi, B.A., & Awadalla, A. W. (2022). Attitudes and stigma toward seeking psychological help among Saudi Adults. BMC Psychology, 10, 216.
• Almanasef, M. (2021). Mental health literacy and help-seeking behaviours among undergraduate pharmacy students in Abha, Saudi Arabia. Risk Management and Healthcare Policy, 2021(14), 1281-1286.
• Altıntaşer, P. (2014). Türk toplumunda psikolojik yardım alma davranışının sosyolojik analizi: İzmir örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslantaş, H. (2000). Yetişkinlerde profesyonel psikolojik yardım arama tutumu ve bunu etkileyen faktörler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslantaş, H., Dereboy, İ. F., Aştı, N, & Pektekin, Ç. (2011). Yetişkinlerde Profesyonel Psikolojik Yardım Arama Tutumu Ve Bunu Etkileyen Faktörler. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 12(1): 17 – 23.
• Aslan, S., & Altınöz, A. (2010). İçgörü kavramı ve şizofreni. RCHP, 4(1-2), 23-32.
• Atılgan, H. A. (2022). Psikopatolojiye ilişkin inançlar ile psikolojik yardım almaya ilişkin tutum arasındaki ilişkide içsel utanç, dışsal utanç ve toplulukçuluğun rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Barney, L. J., Griffiths, K. M., Jorm, A. F, & Christensen, H. (2006). Stigma about depression and its impact on help-seeking intentions. Australian, New Zealand Journal of Psychiatry, 40(1), 51-54.
• Bayraktar, G., Tekin, M., Eroğlu, H. ve Cicioğlu, İ. (2010). Uluslararası ve milli güreş hakemlerinin kaygı düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8(4), 22-31.
• Belloch, A., Valle, G., Morillo, C., Carrio, C. & Cabedo, E. (2009). To seek advice or not to seek advice about the problem: the help-seeking dilemma for obsessive compulsive disorder. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 44 (4), 257-264.
• Berger, J. M., Levant, R., Mcmillan, K. K., Kelleher, W. & Sellers, A. (2005). Impact of gender role conflict, traditional masculinity ideology, alexithymia, and age on men's attitudes toward psychological help seeking. Psychology Of Men, Masculinity, 6(1), 73-78.
• Beşiroğlu, L., Çilli, A. S. & Aşk, R. (2004). The predictors of health care seeking behavior in obsessive-compulsive disorder. Comprehensive Psychiatry, 45 (2), 99-108.
• Boutin-Foster, C., Scott, E., Melendez, J., Rodriguez, A., Ramos, R., Kanna, B., & Michelen, W. (2013). Ethical considerations for conducting health disparities research in community health centers: a social-ecological perspective. American Journal of Public Health, 103(12), 2179- 2184.
• Brenner, R. E., Engel, K. E., Vogel, D. L., Tucker, J. R., Yamawaki, N., & Lannin, D. G. (2018). Intersecting cultural identities and help-seeking attitudes: The role of religious commitment, gender, and self-stigma of seeking help. Mental Health, Religion & Culture, 21(6), 578-587.
• Carnevale, P. J. (2001). Danışmanlık incileri. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Chen, P., Liu, X. J., Wang, X. Q., Yang, B. X., Ruan, J., & Liu, Z. (2020). Attitude toward seeking professional psychological help among community-dwelling population in China. Frontiers in Psychiatry, 11, Article 417.
• Corrigan, P. (2004). How stigma interferes with mental health?. Journal of American Psychologist, 59, 614-625.
• Corrigan, P. W., Larson, J. E., & Rüsch, N. (2009). Self-stigma and the “why try” effect: Impact on life goals and evidence-based practices. World Psychiatry, 8(2), 75-81.
• Çakar, F. S. & İkiz, F. E. (2016). The Effect Of Psychological Well-Being, Psychological Help-Seeking Attitudes And Self-Esteem On Psychological Counselor Candidates’ Psychological Symptoms Psikolojik İyi Oluş, Yardım Arama Tutumu ve Benlik Saygısının Psikolojik Danışman Adaylarının Psikolojik Belirtilerine Etkisi. Journal Of Human Sciences, 13(2), 3571-3587.
• Çankaya, H. (2009). Olumlu benlik tasarımı. Psikoloji, Ruh Sağlılığı ve Hastalıkları Dergisi, 6(9), 13-14.
• Deane, F. P. & Todd, D. M. (1996). Attitudes and intentions to seek professional psychological help for personal problems or suicidal thinking. Journal of College Student Psychotherapy.10(4).
• Deane, K.P., & Chamberlain, K. (1994). Treatment fearfulness and distress as predictors of professional psychological help-seeking. British Journal of Guidance and Counseling, 22, 207–218.
• Erkan, S., Özbay, Y., Cihangir-Çankaya, Z. & Terzi, Ş. (2012). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım aramaya gönüllülük düzeylerinin yordanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (1), 25-42.
• Fry, A. D., Messinger, A., Rickert, VI., O’Connor, MK., Palmetto, N., Lessel, H. & Davidson, L. (2014). Adolescent relationship violence: help-seeking and help-giving behaviour among peers. Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine. 91(2): 320–334.
• Furnham, A., & Sjokvist, P. (2017). Empathy and mental health literacy. HLRP: Health Literacy Research and Practice, 1(2), 31-40.
• Gençöz, T. & Öncül, Ö. (2012). Examination of personality characteristics in a turkish sample: development of basic personality traits inventory. The Journal Of General Psychology, 139(3), 194-216.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson.
• Gorczynski, P., & Sims-Schouten, W. (2022). Evaluating mental health literacy amongst US college students: A cross sectional study. Journal of American College Health, 1-4.
• Güç, E. (2015). Üniversite öğrencilerinin kendini damgalama, stresle başa çıkma tarzları ve psikolojik yardım arama tutumlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gürsoy, O. & Gizir, C. A. (2018). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya yönelik tutumları: Sosyal damgalanma, kendini damgalama, öznel sıkıntıları açma, benlik saygısı ve cinsiyetin rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(49). 137-155.
• Hackler, A. H., Vogel, D. L., & Wade, N. G. (2010). Attitudes toward seeking professional help for an eating disorder: The role of stigma and anticipated outcomes. Journal of Counseling & Development, 88(4), 424-431.
• İncecik, Y., Kurdak H., Özcan S., Akpınar E., Saatçi E. & Bozdemir N. (2009). Eş şiddeti ve aile hekimliği. Turkish Journal Of Family Medicine And Primary Care, 3(1), 1-8.
• İskenderoğlu, G. (2021). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım alma tutumlarında demografik, kişisel ve çevresel değişkenlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bayburt Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Jennings, K. S., Cheung, J. H., Britt, T. W., Goguen, K. N., Jeffirs, S. M., Peasley, A. L., & Lee, A. C. (2015). How are perceived stigma, self-stigma, and self-reliance related to treatment-seeking? A three-path model. Psychiatric Rehabilitation Journal, 38(2), 109-116.
• Jorm, A. F., Barney, L. J., Christensen, H., Highet, N. J., Kelly, C. M., & Kitchener, B. A. (2006). Research on mental health literacy: What we know and what we still need to know. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 40(1), 3-5.
• Kakhnovets, R. (2011). Relationships among personality, expectations about counseling, and help‐seeking attitudes. Journal Of Counseling, Development, 89(1), 11-19.
• Kapıkıran, A. A. & Kapıkıran, Ş. (2013). Psikolojik yardım aramada kendini damgalama ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 131-141.
• Karadağ, C. (2019). İlkokul öğretmenlerinin depresyon düzeyleri ile psikolojik yardım alma tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Bilim Kitap Kırtasiye Yayınevi.
• Kaya, Ç. (2015). Attitude towards seeking professional psychological help in a sample of preservice teachers. Bartın University Journal of Faculty of Education, 4(1), 224-234.
• Kırımlı, F. (2007). Lise öğrencilerinin psikolojik yardım arama tutumlarını etkileyen etmenler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koçoğlu, F. (2017). Obsesif kompulsif bozuklukta psikolojik yardım arama tutumlarıyla ilişkili faktörlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koydemir, S., Erel, Ö., Yumurtacı, D. & Şahin, G. N. (2010). Psychological help-seeking attitudes and barriers to help-seeking in young people in Turkey. International Journal For The Advancement Of Counselling, 32(4), 274-289.
• Koydemir-Özden, S. (2010). Self-aspects, perceived social support, gender and willingness to seek psychological help. International Journal of Mental Health, 39 (3), 44-60.
• Köksal, E. Ç. (2018). Attitudes towards psychological help-seeking among preservice primary school teachers. Elementary Education Online, 17(4).
• Lane, J. M., & Addis, M. E. (2005). Male gender role conflict and patterns of help seeking in Costa Rica and the United States. Psychology of Men & Masculinity, 6(3), 155-168.
• Lannin, D. G., Vogel, D. L., Brenner, R. E., Abraham, W. T., & Heath, P. J. (2016). Does self-stigma reduce the probability of seeking mental health information?. Journal of Counseling Psychology, 63(3), 351-358.
• Lee, F. (1999). Verbal strategies for seeking help in organizations. Journal of Applied Social Psychology, 29 (7), 1472-1496
• Mackenzie, C. S., Gekoski, W. L, & Knox, V. J. (2006). Age, gender, and the underutilization of mental health services: the influence of help-seeking attitudes. Aging And Mental Health, 10(6), 574-582.
• Mackenzie, C. S., Knox, V. J., Gekoski, W. L., & Macaulay, H. L. (2004). An adaptation and extension of the attitudes toward seeking professional psychological help scale. Journal of Applied Social Psychology, 34(11), 2410-2433.
• Masuda, A., Suzumura, K., Beauchamp, K. L., Howells, G. N, & Clay, C. (2005). United States and Japanese college students' attitudes toward seeking professional psychological help. International Journal Of Psychology, 40(5), 303-313.
• Meydan, B. & Lüleci, B. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinde psikolojik yardım almaya ilişkin tutumun yordayıcısı olarak önceki psikolojik yardım alma deneyimi, algılanan sosyal destek ve yalnızlık. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi: 3(4), 45-56.
• Mutlu, İ. (2020). Türkiye'deki yetişkinlerde yardım arama tutumları ile narsisistik özellikler arasındaki ilişkinin anlaşılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Nicholas, J., Oliver, K., Lee, K., & O’Brien, M. (2004). Help-seeking behaviour and the internet: An investigation among Australian adolescents. Australian eJournal for the Advancement of Mental Health (AeJAMH), 3(1), 1-8.
• Nyklíček, I., Poot, J. C., & van Opstal, J. (2010). Psychological mindedness in relation to personality and coping in a sample of young adult psychiatric patients. Journal of clinical psychology, 66(1), 34-45.
• Oladipo, S. E., & Oyenuga, T. O. (2013). Psycho-demographic predictors of psychological help-seeking behaviour of undergraduates. International Journal of Development and Sustainability, 2(2), 697-703.
• Oliver, M. I., Pearson, N., Coe, N, & Gunnell, D. (2005). Help-seeking behaviour in men and women with common mental health problems: cross-sectional study. The British Journal Of Psychiatry, 186(4), 297-301.
• Öngen, B., & Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48(2), 1-18.
• Özbay, Y., Terzi, Ş., Erkan, S. & Cihangir-Çankaya, Z. (2011). Üniversite öğrencilerinin profesyonel yardım arama tutumları, cinsiyet rolleri ve kendini saklama düzeyleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1 (4), 59-71.
• Pehlivan, Ş., Tokur Kesgin, M., & Uymaz, P. (2020). Psychological distress and mental health literacy in university students. Perspectives in Psychiatric Care, 57(3), 1433-1441.
• Pfeiffer, S., & In-Albon, T. (2022). Gender specificity of self-stigma, public stigma, and help-seeking sources of mental disorders in youths. Stigma and Health, 8(1), 124–132.
• Pisani, A.,Schmelk, K.,Gunzler, D., Petrova, M., Goldston , D., Tu, X. & Wyman, P.(2012). Associations between suicidal high school students’ help-seeking and their attitudes and perceptions of social environment. Journal of Youth Adolesence, 41, 1312-1324.
• Rickwood, D., Deane, F. P., Wilson, C. J., & Ciarrochi, J. (2005). Young people’s helpseeking for mental health problems. Australian e-Journal for the Advancement of Mental Health, 4(3), 218-251.
• Rougier, C. (2011). Cultural values, religiosity and spirituality as predictors of professional psychological help-seeking behavior of black adults in the United States. Unpublished Doctoral Dissertation. Columbia University, ABD.
• Rüsch, N., Evans-Lacko, S. E., Henderson, C., Flach, C., & Thornicroft, G. (2011). Knowledge and attitudes as predictors of intentions to seek help for and disclose a mental illness. Psychiatric Services, 62(6), 675-678.
• Saunders, S. M. (1993) Applicants‟ experience of the process of seeking therapy. Psychotherapy, 30, 554–564.
• Seamon, C. M. (2003). Self-Esteem, Sex Differences, And Self-Disclosure: A Study Of The Closeness Of Relationships. All Volumes (2001-2008). 99.
• Serim, F. (2011). Yetişkinlerin psikolojik yardım arama tutumlarının yordanması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Seyfi, F., Poudel, K. C., Yasuoka, J., Otsuka, K., & Jimba, M. (2013). Intention to seek professional psychological help among college students in Turkey: influence of help-seeking attitudes. BMC Research Notes, 6(1), 519-528.
• Sezer, S. & Gülleroğlu, D. (2016). Psikolojik yardım arama tutumlarını yordayan değişkenler: Kendini damgalama, özsaygı, psikolojik yardım almış olma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (1), 75-93.
• Shalaby, M.H., Sabra, A.I., & Mohamed, S.A.E. (2014). The Role Of İnternalized Stigma On Self Esteem And Attitude Toward Seeking Professional Psychological Help Among Psychiatric Patients. International Journal Of Current Research, 6(11), 10162-10169.
• Smith, C. L., & Shochet, I. M. (2011). The impact of mental health literacy on help-seeking intentions: Results of a pilot study with first year psychology students. International Journal of Mental Health Promotion, 13(2), 14-20.
• Şahin, N. H., & Durak, A. (1994). Kısa semptom envanteri: Türk gençleri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 44-56.
• Şahin, N.H., Durak-Batıgün, A. & Uğurtaş, S. (2002). Kısa Semptom Envanteri (KSE): Ergenler için kullanımının geçerlik, güvenilirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2), 125-135.
• Şimşek, P. (2016). Yetişkinlerin psikolojik yardım alma tutumlarının incelenmesi: Mardin ili örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Tay, J. L., Tay, Y. F., & Klainin-Yobas, P. (2018). Mental health literacy levels. Archives of Psychiatric Nursing, 32(5), 757-763.
• Teke, G. (2017). Hemşirelerin psikolojik yardım arama davranışları içselleştirilmiş damgalama ve benlik saygısının belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Topkaya, N. & Meydan, B. (2013). Üniversite öğrencilerinin problem yaşadıkları alanlar, yardım kaynakları ve psikolojik yardım alma niyetleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (1), 25-37.
• Topkaya, N. (2011). Psikolojik yardım alma nedeniyle kendini damgalama ölçeği'nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. XI. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulan bildiri, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Topkaya, N. (2014). Gender, self-stigma, and public stigma in predicting attitudes toward psychological help-seeking. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(2), 480-487.
• Topkaya, N. (2014). Psikolojik yardım almaya ilişkin tutumu yordamada cinsiyet, psikolojik yardım alma nedeniyle kendini damgalama ve sosyal damgalanma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 1-17.
• Tucker, J. R., Hammer, J. H., Vogel, D. L., Bitman, R. L., Wade, N. G., & Maier, E. J. (2013). Disentangling self-stigma: Are mental illness and help-seeking self-stigmas different?. Journal of Counseling Psychology, 60(4), 520-531.
• Tuğlacı, P. (2002). Tıp sözlüğü (9. Baskı). İstanbul: Türkmen Kitabevi
• Türküm, A. S. (2000). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumları ve kendini açma eğilimleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi: 10(2), 205-220.
• Türküm, A. S. (2005). Who seeks help? Examining the differences in attitude of Turkish university students toward seeking psychological help by gender, gender roles, and help-seeking experiences. The Journal of Men’s Studies, 13(3), 389-401.
• Türküm, AS. (1997). Psikolojik Yardım Almaya İlişkin Tutum Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. IV. Ulusal Psikolojik Danışma Kongresi Sözel Bildiri, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Verhaeghe, M. & Bracke, P. (2014). Ward features affecting stigma experiences in contemporary psychiatric hospitals: A multilevel study. Social Psychiatry And Psychiatric Epidemiology, 43, 418-428.
• Vogel, D. L., Wade, N. G. & Haake, S. (2006). Measuring the self-stigma associated with seeking psychological help. Journal of Counseling Psychology, 53, 325-337.
• Vogel, D. L., Wester, S. R., & Larson, L. M. (2007). Avoidance of counseling: Psychological factors that inhibit seeking help. Journal of Counseling & Development, 85(4), 410-422.
• Wilson, C. J. & Deane, F. B. (2001). Adolescent opinions about reducing help seeking barriers and increasing appropriate help engagement. Journal of Educational and Psychological Consultation, 12(4), 345–364.
• Yalçın, İ. (2016). Profesyonel psikolojik yardım aramaya ilişkin tutumların yordanmasında benlik kurgusu ve algılanan sosyal desteğin rolü. Eğitim ve Bilim, 41 (183), 339-349.
• Yelpaze, I. (2016). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım alma tutumlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: Yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 193-213.
• Yıldırım, T. (2013). A process of short-term dynamics oriented and individual counseling: A case of stuttering. International Journal of Psychology and Counselling, 5 (6),104-113.
• Yıldız, GG. & Sarıçam, H. (2024). Öğretmenlerin depresyon, anksiyete, stres düzeyleri ve psikolojik yardım alma tutumları. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi (MREFD), 6(1), 1-23.
• Yıldız, S. ve Yıldız, S. (2009). Bullying ve depresyon arasındaki ilişki: Kars ilindeki sağlık çalışanlarında bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 133-150.

EXAMINATION OF VARIABLES PREDICTING ATTITUDES TOWARDS SEEKING PSYCHOLOGICAL HELP IN ADULTS: PSYCHOLOGICAL SYMPTOMS, INSIGHT, STIGMA AND DEMOGRAPHIC VARIABLES

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 462 – 486, 30.06.2024

Sait Kahraman

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1472685

Öz

This study aims to examine the variables that influence the attitudes of adults toward seeking professional psychological help. Specifically, it investigates the relationship and predictive effects of an individual’s level of self-stigma, psychological symptoms, and insight on attitudes toward seeking psychological help. Additionally, the study analyzes how these attitudes vary according to characteristics such as gender, age, economic status, education level, and previous experiences of receiving psychological help. The sample consists of 906 adults, including 457 women and 449 men. Data collection tools include the Personal Information Form, the Short Form of the Attitudes Toward Seeking Psychological Help Scale, the Brief Symptom Inventory, the Insight Scale, and the Self-Stigma of Seeking Help Scale. The data were analyzed using the SPSS 27 software program. Analysis methods include Pearson Correlation Analysis, Independent Groups t-test, ANOVA tests, and Multiple Linear Regression Analysis. The findings can be summarized as follows: As self-stigma and psychological symptoms increase, positive attitudes toward seeking psychological help decrease. Conversely, as insight increases, positive attitudes toward seeking psychological help also increase. Self-stigma, insight, and negative self-perception significantly predict attitudes toward seeking psychological help. Finally, attitudes toward seeking psychological help vary significantly according to gender, age, economic status, education level, and previous experiences of receiving psychological support.

Anahtar Kelimeler

Psychological Help-Seeking Attitude, Self-Stigma, Psychological Symptoms, Insight

Kaynakça

• Akdoğan, R. & Türküm, A. S. (2018) Insight scale for nonclinical university students: validity and reliability analysis. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 51(4), 250-262,
• Alluhaibi, B.A., & Awadalla, A. W. (2022). Attitudes and stigma toward seeking psychological help among Saudi Adults. BMC Psychology, 10, 216.
• Almanasef, M. (2021). Mental health literacy and help-seeking behaviours among undergraduate pharmacy students in Abha, Saudi Arabia. Risk Management and Healthcare Policy, 2021(14), 1281-1286.
• Altıntaşer, P. (2014). Türk toplumunda psikolojik yardım alma davranışının sosyolojik analizi: İzmir örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslantaş, H. (2000). Yetişkinlerde profesyonel psikolojik yardım arama tutumu ve bunu etkileyen faktörler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslantaş, H., Dereboy, İ. F., Aştı, N, & Pektekin, Ç. (2011). Yetişkinlerde Profesyonel Psikolojik Yardım Arama Tutumu Ve Bunu Etkileyen Faktörler. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 12(1): 17 – 23.
• Aslan, S., & Altınöz, A. (2010). İçgörü kavramı ve şizofreni. RCHP, 4(1-2), 23-32.
• Atılgan, H. A. (2022). Psikopatolojiye ilişkin inançlar ile psikolojik yardım almaya ilişkin tutum arasındaki ilişkide içsel utanç, dışsal utanç ve toplulukçuluğun rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Barney, L. J., Griffiths, K. M., Jorm, A. F, & Christensen, H. (2006). Stigma about depression and its impact on help-seeking intentions. Australian, New Zealand Journal of Psychiatry, 40(1), 51-54.
• Bayraktar, G., Tekin, M., Eroğlu, H. ve Cicioğlu, İ. (2010). Uluslararası ve milli güreş hakemlerinin kaygı düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8(4), 22-31.
• Belloch, A., Valle, G., Morillo, C., Carrio, C. & Cabedo, E. (2009). To seek advice or not to seek advice about the problem: the help-seeking dilemma for obsessive compulsive disorder. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 44 (4), 257-264.
• Berger, J. M., Levant, R., Mcmillan, K. K., Kelleher, W. & Sellers, A. (2005). Impact of gender role conflict, traditional masculinity ideology, alexithymia, and age on men's attitudes toward psychological help seeking. Psychology Of Men, Masculinity, 6(1), 73-78.
• Beşiroğlu, L., Çilli, A. S. & Aşk, R. (2004). The predictors of health care seeking behavior in obsessive-compulsive disorder. Comprehensive Psychiatry, 45 (2), 99-108.
• Boutin-Foster, C., Scott, E., Melendez, J., Rodriguez, A., Ramos, R., Kanna, B., & Michelen, W. (2013). Ethical considerations for conducting health disparities research in community health centers: a social-ecological perspective. American Journal of Public Health, 103(12), 2179- 2184.
• Brenner, R. E., Engel, K. E., Vogel, D. L., Tucker, J. R., Yamawaki, N., & Lannin, D. G. (2018). Intersecting cultural identities and help-seeking attitudes: The role of religious commitment, gender, and self-stigma of seeking help. Mental Health, Religion & Culture, 21(6), 578-587.
• Carnevale, P. J. (2001). Danışmanlık incileri. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Chen, P., Liu, X. J., Wang, X. Q., Yang, B. X., Ruan, J., & Liu, Z. (2020). Attitude toward seeking professional psychological help among community-dwelling population in China. Frontiers in Psychiatry, 11, Article 417.
• Corrigan, P. (2004). How stigma interferes with mental health?. Journal of American Psychologist, 59, 614-625.
• Corrigan, P. W., Larson, J. E., & Rüsch, N. (2009). Self-stigma and the “why try” effect: Impact on life goals and evidence-based practices. World Psychiatry, 8(2), 75-81.
• Çakar, F. S. & İkiz, F. E. (2016). The Effect Of Psychological Well-Being, Psychological Help-Seeking Attitudes And Self-Esteem On Psychological Counselor Candidates’ Psychological Symptoms Psikolojik İyi Oluş, Yardım Arama Tutumu ve Benlik Saygısının Psikolojik Danışman Adaylarının Psikolojik Belirtilerine Etkisi. Journal Of Human Sciences, 13(2), 3571-3587.
• Çankaya, H. (2009). Olumlu benlik tasarımı. Psikoloji, Ruh Sağlılığı ve Hastalıkları Dergisi, 6(9), 13-14.
• Deane, F. P. & Todd, D. M. (1996). Attitudes and intentions to seek professional psychological help for personal problems or suicidal thinking. Journal of College Student Psychotherapy.10(4).
• Deane, K.P., & Chamberlain, K. (1994). Treatment fearfulness and distress as predictors of professional psychological help-seeking. British Journal of Guidance and Counseling, 22, 207–218.
• Erkan, S., Özbay, Y., Cihangir-Çankaya, Z. & Terzi, Ş. (2012). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım aramaya gönüllülük düzeylerinin yordanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (1), 25-42.
• Fry, A. D., Messinger, A., Rickert, VI., O’Connor, MK., Palmetto, N., Lessel, H. & Davidson, L. (2014). Adolescent relationship violence: help-seeking and help-giving behaviour among peers. Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine. 91(2): 320–334.
• Furnham, A., & Sjokvist, P. (2017). Empathy and mental health literacy. HLRP: Health Literacy Research and Practice, 1(2), 31-40.
• Gençöz, T. & Öncül, Ö. (2012). Examination of personality characteristics in a turkish sample: development of basic personality traits inventory. The Journal Of General Psychology, 139(3), 194-216.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson.
• Gorczynski, P., & Sims-Schouten, W. (2022). Evaluating mental health literacy amongst US college students: A cross sectional study. Journal of American College Health, 1-4.
• Güç, E. (2015). Üniversite öğrencilerinin kendini damgalama, stresle başa çıkma tarzları ve psikolojik yardım arama tutumlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gürsoy, O. & Gizir, C. A. (2018). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya yönelik tutumları: Sosyal damgalanma, kendini damgalama, öznel sıkıntıları açma, benlik saygısı ve cinsiyetin rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(49). 137-155.
• Hackler, A. H., Vogel, D. L., & Wade, N. G. (2010). Attitudes toward seeking professional help for an eating disorder: The role of stigma and anticipated outcomes. Journal of Counseling & Development, 88(4), 424-431.
• İncecik, Y., Kurdak H., Özcan S., Akpınar E., Saatçi E. & Bozdemir N. (2009). Eş şiddeti ve aile hekimliği. Turkish Journal Of Family Medicine And Primary Care, 3(1), 1-8.
• İskenderoğlu, G. (2021). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım alma tutumlarında demografik, kişisel ve çevresel değişkenlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bayburt Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Jennings, K. S., Cheung, J. H., Britt, T. W., Goguen, K. N., Jeffirs, S. M., Peasley, A. L., & Lee, A. C. (2015). How are perceived stigma, self-stigma, and self-reliance related to treatment-seeking? A three-path model. Psychiatric Rehabilitation Journal, 38(2), 109-116.
• Jorm, A. F., Barney, L. J., Christensen, H., Highet, N. J., Kelly, C. M., & Kitchener, B. A. (2006). Research on mental health literacy: What we know and what we still need to know. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 40(1), 3-5.
• Kakhnovets, R. (2011). Relationships among personality, expectations about counseling, and help‐seeking attitudes. Journal Of Counseling, Development, 89(1), 11-19.
• Kapıkıran, A. A. & Kapıkıran, Ş. (2013). Psikolojik yardım aramada kendini damgalama ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 131-141.
• Karadağ, C. (2019). İlkokul öğretmenlerinin depresyon düzeyleri ile psikolojik yardım alma tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Bilim Kitap Kırtasiye Yayınevi.
• Kaya, Ç. (2015). Attitude towards seeking professional psychological help in a sample of preservice teachers. Bartın University Journal of Faculty of Education, 4(1), 224-234.
• Kırımlı, F. (2007). Lise öğrencilerinin psikolojik yardım arama tutumlarını etkileyen etmenler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koçoğlu, F. (2017). Obsesif kompulsif bozuklukta psikolojik yardım arama tutumlarıyla ilişkili faktörlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koydemir, S., Erel, Ö., Yumurtacı, D. & Şahin, G. N. (2010). Psychological help-seeking attitudes and barriers to help-seeking in young people in Turkey. International Journal For The Advancement Of Counselling, 32(4), 274-289.
• Koydemir-Özden, S. (2010). Self-aspects, perceived social support, gender and willingness to seek psychological help. International Journal of Mental Health, 39 (3), 44-60.
• Köksal, E. Ç. (2018). Attitudes towards psychological help-seeking among preservice primary school teachers. Elementary Education Online, 17(4).
• Lane, J. M., & Addis, M. E. (2005). Male gender role conflict and patterns of help seeking in Costa Rica and the United States. Psychology of Men & Masculinity, 6(3), 155-168.
• Lannin, D. G., Vogel, D. L., Brenner, R. E., Abraham, W. T., & Heath, P. J. (2016). Does self-stigma reduce the probability of seeking mental health information?. Journal of Counseling Psychology, 63(3), 351-358.
• Lee, F. (1999). Verbal strategies for seeking help in organizations. Journal of Applied Social Psychology, 29 (7), 1472-1496
• Mackenzie, C. S., Gekoski, W. L, & Knox, V. J. (2006). Age, gender, and the underutilization of mental health services: the influence of help-seeking attitudes. Aging And Mental Health, 10(6), 574-582.
• Mackenzie, C. S., Knox, V. J., Gekoski, W. L., & Macaulay, H. L. (2004). An adaptation and extension of the attitudes toward seeking professional psychological help scale. Journal of Applied Social Psychology, 34(11), 2410-2433.
• Masuda, A., Suzumura, K., Beauchamp, K. L., Howells, G. N, & Clay, C. (2005). United States and Japanese college students' attitudes toward seeking professional psychological help. International Journal Of Psychology, 40(5), 303-313.
• Meydan, B. & Lüleci, B. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinde psikolojik yardım almaya ilişkin tutumun yordayıcısı olarak önceki psikolojik yardım alma deneyimi, algılanan sosyal destek ve yalnızlık. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi: 3(4), 45-56.
• Mutlu, İ. (2020). Türkiye'deki yetişkinlerde yardım arama tutumları ile narsisistik özellikler arasındaki ilişkinin anlaşılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Nicholas, J., Oliver, K., Lee, K., & O’Brien, M. (2004). Help-seeking behaviour and the internet: An investigation among Australian adolescents. Australian eJournal for the Advancement of Mental Health (AeJAMH), 3(1), 1-8.
• Nyklíček, I., Poot, J. C., & van Opstal, J. (2010). Psychological mindedness in relation to personality and coping in a sample of young adult psychiatric patients. Journal of clinical psychology, 66(1), 34-45.
• Oladipo, S. E., & Oyenuga, T. O. (2013). Psycho-demographic predictors of psychological help-seeking behaviour of undergraduates. International Journal of Development and Sustainability, 2(2), 697-703.
• Oliver, M. I., Pearson, N., Coe, N, & Gunnell, D. (2005). Help-seeking behaviour in men and women with common mental health problems: cross-sectional study. The British Journal Of Psychiatry, 186(4), 297-301.
• Öngen, B., & Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48(2), 1-18.
• Özbay, Y., Terzi, Ş., Erkan, S. & Cihangir-Çankaya, Z. (2011). Üniversite öğrencilerinin profesyonel yardım arama tutumları, cinsiyet rolleri ve kendini saklama düzeyleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1 (4), 59-71.
• Pehlivan, Ş., Tokur Kesgin, M., & Uymaz, P. (2020). Psychological distress and mental health literacy in university students. Perspectives in Psychiatric Care, 57(3), 1433-1441.
• Pfeiffer, S., & In-Albon, T. (2022). Gender specificity of self-stigma, public stigma, and help-seeking sources of mental disorders in youths. Stigma and Health, 8(1), 124–132.
• Pisani, A.,Schmelk, K.,Gunzler, D., Petrova, M., Goldston , D., Tu, X. & Wyman, P.(2012). Associations between suicidal high school students’ help-seeking and their attitudes and perceptions of social environment. Journal of Youth Adolesence, 41, 1312-1324.
• Rickwood, D., Deane, F. P., Wilson, C. J., & Ciarrochi, J. (2005). Young people’s helpseeking for mental health problems. Australian e-Journal for the Advancement of Mental Health, 4(3), 218-251.
• Rougier, C. (2011). Cultural values, religiosity and spirituality as predictors of professional psychological help-seeking behavior of black adults in the United States. Unpublished Doctoral Dissertation. Columbia University, ABD.
• Rüsch, N., Evans-Lacko, S. E., Henderson, C., Flach, C., & Thornicroft, G. (2011). Knowledge and attitudes as predictors of intentions to seek help for and disclose a mental illness. Psychiatric Services, 62(6), 675-678.
• Saunders, S. M. (1993) Applicants‟ experience of the process of seeking therapy. Psychotherapy, 30, 554–564.
• Seamon, C. M. (2003). Self-Esteem, Sex Differences, And Self-Disclosure: A Study Of The Closeness Of Relationships. All Volumes (2001-2008). 99.
• Serim, F. (2011). Yetişkinlerin psikolojik yardım arama tutumlarının yordanması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Seyfi, F., Poudel, K. C., Yasuoka, J., Otsuka, K., & Jimba, M. (2013). Intention to seek professional psychological help among college students in Turkey: influence of help-seeking attitudes. BMC Research Notes, 6(1), 519-528.
• Sezer, S. & Gülleroğlu, D. (2016). Psikolojik yardım arama tutumlarını yordayan değişkenler: Kendini damgalama, özsaygı, psikolojik yardım almış olma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (1), 75-93.
• Shalaby, M.H., Sabra, A.I., & Mohamed, S.A.E. (2014). The Role Of İnternalized Stigma On Self Esteem And Attitude Toward Seeking Professional Psychological Help Among Psychiatric Patients. International Journal Of Current Research, 6(11), 10162-10169.
• Smith, C. L., & Shochet, I. M. (2011). The impact of mental health literacy on help-seeking intentions: Results of a pilot study with first year psychology students. International Journal of Mental Health Promotion, 13(2), 14-20.
• Şahin, N. H., & Durak, A. (1994). Kısa semptom envanteri: Türk gençleri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 44-56.
• Şahin, N.H., Durak-Batıgün, A. & Uğurtaş, S. (2002). Kısa Semptom Envanteri (KSE): Ergenler için kullanımının geçerlik, güvenilirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2), 125-135.
• Şimşek, P. (2016). Yetişkinlerin psikolojik yardım alma tutumlarının incelenmesi: Mardin ili örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Tay, J. L., Tay, Y. F., & Klainin-Yobas, P. (2018). Mental health literacy levels. Archives of Psychiatric Nursing, 32(5), 757-763.
• Teke, G. (2017). Hemşirelerin psikolojik yardım arama davranışları içselleştirilmiş damgalama ve benlik saygısının belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Topkaya, N. & Meydan, B. (2013). Üniversite öğrencilerinin problem yaşadıkları alanlar, yardım kaynakları ve psikolojik yardım alma niyetleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (1), 25-37.
• Topkaya, N. (2011). Psikolojik yardım alma nedeniyle kendini damgalama ölçeği'nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. XI. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulan bildiri, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Topkaya, N. (2014). Gender, self-stigma, and public stigma in predicting attitudes toward psychological help-seeking. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(2), 480-487.
• Topkaya, N. (2014). Psikolojik yardım almaya ilişkin tutumu yordamada cinsiyet, psikolojik yardım alma nedeniyle kendini damgalama ve sosyal damgalanma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 1-17.
• Tucker, J. R., Hammer, J. H., Vogel, D. L., Bitman, R. L., Wade, N. G., & Maier, E. J. (2013). Disentangling self-stigma: Are mental illness and help-seeking self-stigmas different?. Journal of Counseling Psychology, 60(4), 520-531.
• Tuğlacı, P. (2002). Tıp sözlüğü (9. Baskı). İstanbul: Türkmen Kitabevi
• Türküm, A. S. (2000). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumları ve kendini açma eğilimleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi: 10(2), 205-220.
• Türküm, A. S. (2005). Who seeks help? Examining the differences in attitude of Turkish university students toward seeking psychological help by gender, gender roles, and help-seeking experiences. The Journal of Men’s Studies, 13(3), 389-401.
• Türküm, AS. (1997). Psikolojik Yardım Almaya İlişkin Tutum Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. IV. Ulusal Psikolojik Danışma Kongresi Sözel Bildiri, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Verhaeghe, M. & Bracke, P. (2014). Ward features affecting stigma experiences in contemporary psychiatric hospitals: A multilevel study. Social Psychiatry And Psychiatric Epidemiology, 43, 418-428.
• Vogel, D. L., Wade, N. G. & Haake, S. (2006). Measuring the self-stigma associated with seeking psychological help. Journal of Counseling Psychology, 53, 325-337.
• Vogel, D. L., Wester, S. R., & Larson, L. M. (2007). Avoidance of counseling: Psychological factors that inhibit seeking help. Journal of Counseling & Development, 85(4), 410-422.
• Wilson, C. J. & Deane, F. B. (2001). Adolescent opinions about reducing help seeking barriers and increasing appropriate help engagement. Journal of Educational and Psychological Consultation, 12(4), 345–364.
• Yalçın, İ. (2016). Profesyonel psikolojik yardım aramaya ilişkin tutumların yordanmasında benlik kurgusu ve algılanan sosyal desteğin rolü. Eğitim ve Bilim, 41 (183), 339-349.
• Yelpaze, I. (2016). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım alma tutumlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: Yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 193-213.
• Yıldırım, T. (2013). A process of short-term dynamics oriented and individual counseling: A case of stuttering. International Journal of Psychology and Counselling, 5 (6),104-113.
• Yıldız, GG. & Sarıçam, H. (2024). Öğretmenlerin depresyon, anksiyete, stres düzeyleri ve psikolojik yardım alma tutumları. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi (MREFD), 6(1), 1-23.
• Yıldız, S. ve Yıldız, S. (2009). Bullying ve depresyon arasındaki ilişki: Kars ilindeki sağlık çalışanlarında bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 133-150.

Toplam 97 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here