| Tez Künye | Durumu | ||
| Kırgızistan’da Balkarlar’ın sosyal ve kültürel hayatı / Кыргызстандагы балкарлардын социалдык жана маданий жашоосу Yazar:ZALİNA ADOBAŞEVA Danışman: YRD. DOÇ. MEHMET KILDIROĞLU Yer Bilgisi: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin: | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2014 145 s. | ||
| Bu çalışma Kırgızistan’daki Balkarların sosyal ve kültürel yönünü çıkarmayı amaçlayan ve Eylül 2013- Mayıs 2014 tarihleri arasında Kırgızistan’da gerçekleştirilen bir araştırmanın ürünüdür. Yapılan ilmi çalışmanın temel amacı, Kırgızistan’daki Balkarların kültürel hayatlarını ve kültürlerindeki meydana gelen değişiklikleri anlatmaktır. 1944’dan başlayarak toplu şekilde Kırgızistan’a göç etmiş olan ve yarım yüzyıldan fazla burada oturan Balkarlar sosyal ve kültürel açıdan başlı başına bağımsız bir araştırma konusudur. Hele ki Kırgızistan’daki Balkarlar azınlık grubu oluşturduğu için bunların siyasal ve sosyal davranışları, temel hak ve özgürlüklerin korunması, barış ve hoşgörü içinde yaşaması ülkenin demokrasiye geçişi bakımından da büyük önem taşımaktadır. Seçtiğim tez konusunun diğer bir önemi küreselleşme süreciyle ilgilidir. Küreselleşme sürecinin hedefi dünya hükümeti vatandaşının yaratılmasıdır. Ama ne var ki bunun sonucu olarak şöyle bir problem ortaya çıkıyor: böyle global devlette herhangi bir insan sosyal değer olarak sayılacak mı? Muhtemelen değil. Bunun için herhangi bir medeniyetin ayakta durabilmesi için her bir halkın dilinin, kültürünün korunması önemlidir. Tez yazarken mülakat, anket soruları gibi birincil kaynaklar ve ikincil kaynaklar olarak kitaplar ve makaleler kullanılmıştır. Yapılan mülakat, hazırlanan anket soruları Balkarların Kırgızistan’daki sosyal ve kültürel hayatlarını incelemeye yönelik soruların yanıtlarını içermektedir. Konunun amacına uygun olarak tezde uygulanan yöntem, konuyla ilgili yapılan araştırmaların önemini açıklamaya yöneliktir. Öncelikle Balkarlarla ilgili mevcut olan genel araştırmalar ve diğer kaynaklar (folklorik bilgiler, görsel belgeler vs.) genel bir incelemeye tabi tutulup, konumuza ilişkin genel kapsam ve özellikler üzerinde durulması gereken konular tespit edilerek araştırmamızda bu konulara daha fazla yer verilmesine gayret edilmiştir. İnceleme planı oluşturulmaya çalışılmıştır. Çalışma bilimsel nitelik taşıması için konumuz gereğince saha çalışmaları yapılacaktır. Araştırma “giriş”, “üç ana bölüm” , “sonuç” gibi temel kısımlar olmak üzere , bunun yanında “içindekiler”, “kaynakça”, “ekler” gibi yardımcı bölümlerden oluşmaktadır. “Giriş” kısmında araştırma konusunun tanımı, önemi yapılmakla beraber genel çerçevesi çizilmekte ve temel metodolojik bilgiler verilmektedir. İlk bölümde Balkarların eski dönemlerden başlayarak günümüze kadar kısaca tarihçesi incelendi. Tezim ile doğrudan ilişkili olan bölümler ikinci ve üçüncü bölümlerdir. Bu bölümlerde Balkarların sosyal ve kültürel hayatı derlenmiştir. Balkarların doğum, sünnet geleneği, düğün, ölüm gibi gelenek ve görenekleri ele alınmıştır. Kültürel hayatın ayrılmaz bir parçaları olan giyim-kuşam, yiyecek-içecek gibi konular araştırılmıştır. Kırgızistan’daki Balkarların kültürel hayatı incelenmekle beraber Balkar halkının Kırgızistan’a geldikleri dönemden itibaren kültürlerindeki ortaya çıkan değişiklikler ele alınmıştır. Çalışmamın ekler kısmında kaynak kişilerin gecmişteki ve günümüzdeki fotoğraflar, haritalar yer alıyor. Çalışmanın esasında şu sonuca varılmıştır ki Kırgızistan’daki Balkarlar küreselleşme sürecinde kendi kültürel varlıklarını koruyabilmişler ve korumaktadırlar. Bu ise çok önemlidir. Bunca büyük kayıplara uğramalarına, geniş bir alana sürülmelerine rağmen Balkarlar sürdürülen yerlerde kendi kimliklerini, kültürünü korumayı başarmışlardır. Halk kendi haklarını korumaya ve kendi kimliklerini ortaya çıkartarak dünyaya kendi sesini duyurmaya çalışmaktadır. Kırgızistan’daki Balkarlar azınlık grubu oluşturduğu için onların temel hak ve kültürlerinin korunması, barış ve hoşgörü içinde yaşaması ülkede yerleştirilmeye çalışılan demokratik değerler ve demokrasi bakımından çok önemlidir. Demokratik yönetim şeklini benimsemiş ülkeler kendi bünyesinde bulunan ve farklı kimliklere, kültürlere ve tarihsel zenginliklere sahip olan azınlıkların barış ve düzen içinde yaşamalarını temin etmelidir. Eşitlik ilkesi ile farklı kimlik ve kültüre mensup vatandaşların kendi kimliklerini koruma ve geliştirme hakları (yayın, kendini ifade, öğrenim gibi) güvence altına alınmalıdır. Azınlık haklarını tanıyan güçlü devletler kendi topraklarında yaşayan halklarla kendi vatandaşlarıyla kurdukları ilişkilere dayanarak ayakta durmakta ve güçlenmektedir. Anahtar Sözcükler: Balkarlar, Kırgızistan, Balkarların sürgünü, sosyal hayat, kültürel hayat, gelenek ve görenekler, küreselleşme, demokrasi, vs. | |||
| Бул илимий иш, 1944-жылы Кыргызстанга сүрүлгөн балкарлардын социалдык жана маданий абалын анализдөө максатында 2013-жылдын сентябрь айынан тартып, 2014-жылдын май айларынын аралыгында жүргүзүлгөн изилдөөнүн натыйжасы болуп саналат. Аткарылган илимий изилдөөнүн негизги максаты, Кыргызстанда жашап жаткан балкарлардын маданий жашоосунда жана маданиятында болуп жаткан өзгөрүүлөрдү ачып берүү болуп саналат. 1944-жылдан тартып, топ-топ болуп Кыргызстанга жер которгон жана жарым кылымдан ашуун жашоо кечирген балкарларды, социалдык жана маданий өңүттөн алып караганда, изилдөөгө ала турган тема болуп эсептелет. Кыргызстандагы балкарлардын саны аз болгондугу үчүн, бул улуттун саясий жана социалдык мамилелери, укук жана эркиндиктерине кам көрүлүшү, тынчтык жана ынтымак ичинде жашоосу дагы өлкөнүн демократияга өтүү багытынан алып караганда абдан маанилүү. Тандап алган магистрдик ишимдин дагы бир актуалдуулугу ааламдашуу процесси менен байланыштуу. Ааламдашуу процессинин максаты дүйнөлүк адамды жаратуу. Бирок мунун натыйжасында төмөндөгүдөй маселелер жаралууда: Мисалы, ааламдашкан мамлекетте кандайдыр бир адам социалдык баалуулук катары каралабы? Мүмкүн эмес. Кандайдыр бир цивилизациянын жашап кетүүсү үчүн ар бир калктын тили, маданияты сакталууга тийиш. Илимий ишимди маектешүү, сурамжылоо сыяктуу ооздон алынган булактардан жана китептер, макалалар сыяктуу жазуу булактарын колдонуу менен жаздым. Маектешүү жана сурамжылоо үчүн даярдалган суроолор Кыргызстандагы балкарлардын социалдык, маданий жашоосун изилдөөгө ылайык түзүлгөн. Теманын максатына ылайык, илимий ишти жазууда колдонулган метод, аталган тема тууралуу жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн маанисин толук ачып берүүгө багытталат. Адегенде балкарлар тууралуу ушул убакытка чейин жүргүзүлгөн изилдөөлөр жана булактарга (фольклордук маалыматтар, видео, фотографиялар ж.б.) анализ жасалып, темага байланышкан негизги, басым жасала турган түшүнүктөр жана өзгөчөлүктөр белгиленип, илимий иште аларга көбүрөөк орун берилди. Изилдөөнүн планы түзүлдү. Изилдөөнүн илимий өзгөчөлүгүн көрсөтүү үчүн талаа изилдөө иштеринин алынган маалыматтар да пайдаланылды. Илимий иш ‘киришүү’, ‘үч башкы параграф’, ‘жыйынтыктоо’ сыяктуу негизги бөлүмдөрдөн, муну менен бирге ‘мазмуну’, ‘колдонулган адабияттар’, ‘түшүндүрмөлөр’ сыяктуу жардамчы бөлүмдөрдөн турат. ‘Киришүү’ бөлүмүндө изилдөөнүн темасы жана анын актуалдуугу аныкталып, изилдөөнүн алкагы, негизги методолгиялык маалыматтар берилди. Биринчи бөлүмдө балкарлардын байыркы доорлордон баштап, бүгүнкү күнгө чейинки кыскача тарыхына анализ жасалды. Магистрдик ишимдин темасына түздөн-түз тиешелүү болгон маалыматтарга экинчи жана үчүнчү бөлүмдөрдө орун берилди. Аталган бөлүмдөрдө балкарлардын социалдык жана маданий жашоо-турмушу изилденип жазылган. Балкарлардын адам жарык дүйнөгө келгендеги жасаган ырым-жырымдары, баланы отургузуу, той, жана маркумду акыркы сапарга узатуу сыяктуу каада-салттары изилденди. Материалдык маданияттын ажырагыс бөлүгү болгон кийим-кечек, тамак-аш сыяктуу маселелер колго алынды. Кыргызстандагы балкарлардын маданий жашоо-турмушун изилдөө менен бирге балкар калкынын Кыргызстанга келгенден кийинки маданиятында болгон өзгөрүүлөргө көңүл бурулду. Изилдөөнүн кошумча түшүндүрмөлөр бөлүмүндө маалымат берүүчүлөрдүн эски жана жаңы сүрөттөрү, карталарга орун берилди. Изилдөөнүн натыйжасында, Кыргызстандагы балкарлар ааламдашуу алкагында өздөрүнүн маданиятын сактап кала алышты жана сактап келе жатышат деген жыйынтык чыгарылды. Бул абдан маанилүү болуп саналат. Канчалык чоң жоготууларга, алыскы аймактарга сүрүлгөндүгүнө карабастан балкарлар барган жерлеринде улут катары жок болуп кетпей, өз маданиятын сактап калууга жетишишти. Калк өз укуктарын коргоп, улут катары жашап, дүйнөгө таанылуу аракетинде. Кыргызстандагы балкарлар азчылыкты түзгөндүгү үчүн алардын укуктарынын жана маданиятынын коргоого алынышы, тынчтык жана ынтымак ичинде жашоосу өлкөдө демократиялык баалуулуктарды орнотуу жана демократиялык өңүттөн алып караганда абдан маанилүү болуп саналат. Өнүгүүнүн демократиялык жолун тандап алган өлкөлөр өз ичиндеги ар кайсы улуттарга, өз маданиятына жана тарыхый байлыктарына ээ болгон улуттардын тынчтык жана тартип ичинде жашоосуна шарт түзүшү керек. Тең укуктуулуктун негизинде ар кандай иденттеги жана маданияттагы жарандардын өз иденттүүлүгүн коргоого жана өнүктүрүүгө (басма, өзүн өнүктүрүү, билим алуу сыяктуу) кепилдик берилиши керек. Мамлекет ичинде жашаган азчылык улуттардын укуктарын тааныган күчтүү мамлекеттер өз жарандары менен болгон мамилелерге таянып өнүгүүдө. Ачкыч: Балкарлар, Кыргызстан, Балкарлардын сүргүнү, социалдык турмуш, маданий жашоо-турмуш, каада-салт жана үрп-адаттар, ааламдашуу, демократия жана башкалар. | |||