ZEKERİYA, Necati

Üsküp’te doğdu, ilk ve orta öğrenimini burada tamamladı; Arap Hoca adlı bir kişiden özel ders aldı. Bir süre öğretmenlik kurslarına devam etti, ardından Üsküp İrfan Okulu’nda öğretmenliğe başladı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Yugoslavya’da kurulan sosyalist yönetimin yayımına izin verdiği Pioner adlı Türkçe çocuk dergisinin başına geçti. Üsküp’te çıkan Sevinç ve Tomurcuk adlı çocuk dergilerini yirmi yıl kadar yönetti. Ardından 1944’ten beri yayımlanmakta olan Birlik gazetesinin başyazarı oldu (1969). Sesler adlı toplum-sanat dergisinin çıkarılmasında ve Birlik adlı yayın teşkilâtı aracılığıyla Türkçe çocuk kitaplarının neşrinde büyük çaba harcadı. 1973’te bazı politik sebepler yüzünden görevinden alındı. 1975’te Priştine’de yayımlanan Tan gazetesine geçti; 1979’da yine burada çıkarılan Kuş adlı çocuk dergisini yönetti. 10 Haziran 1988’de tedavi gördüğü Novi Sad’da vefat etti.

Şiir, hikâye, deneme gibi türlerde eser veren, eserleri çeşitli dillere çevrilen Necati Zekeriya, Yugoslavya’da sosyalist yönetimin her toplumun kendi ana dilinde, fakat sistemin beklentileri doğrultusunda yeni bir edebiyat oluşturma gayreti çerçevesinde var edilmeye çalışılan Türk yazarları arasında Türkçe’yi doğru ve güzel kullanan az sayıdaki yazardan biridir. Türkçe’den Sırpça ve Boşnakça’ya Makedon diline çeviriler yapmak suretiyle Türk edebiyatını Yugoslavya’da, bu dillerden Türkçe’ye yaptığı çevirilerle de Yugoslav edebiyatını Türkiye’de tanıtarak iki ülke arasında bir tür kültür elçiliği yapmıştır. 1949’da Üsküp’te yayımlanan Makedonya Genç Türk Yazarlarının Eserleri adlı antolojide onun şiirlerine de yer verilmiş, 1950’de Makedonya Halk Cumhuriyeti hükümetinin edebiyat ödülünü kazanan ilk Türk yazarı olmuştur.

Eserleri. Şiir: Şiirler (1950), Okul Çanı (1952), Silahşör Tavşan (1953), Nerde Olsam (1953), Gelincik (1954), Kırmızı Küpeler (1958), Ninniler (1964), Sevgi (1965), Damlalar (1967), Yeşil Nerde (1975), Lorka Soyutlaması (1977), Ağaçlar Dile Gelse (1985), Harfler Ne Yer (1988), Çayhane Şiirleri (1989). Hikâye: Bizim Sokağın Çocukları (1961), Yeni Sokağın Çocukları (1967), Eski Sokağın Çocukları (1967), Güzel Nedir Çirkin Nedir (1968), Bizim Sokağın Romeo ve Jüliyeti (1978), Eskiler Alırım Yeniler Satarım (1981). Antoloji: Makedon Hikâyeleri Antolojisi (1969), On Makedon Ozanı (1971), Çağdaş Yugoslav Hikâyeleri Antolojisi (1975), Uçun Kuşlar Uçun (çocuk hikâyeleri antolojisi, 1978), Makedon Şiiri Antolojisi (1979).

BİBLİYOGRAFYA

Süreyya Yusuf, Yugoslavya Türk Şiiri, Priştine 1976, s. 41.

Yugoslavya Türk Çocuk Şiirlerinden Seçmeler (haz. Mustafa İsen – Reyhan İsen), Ankara 1983, s. 23-39.

Nimetullah Hâfız, Yugoslavya’da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi, Ankara 1989, s. 17-25.

a.mlf., “Yugoslavya’da Türk Edebiyatı Hakkında Bir Deneme”, Çevren, I/1, Priştine 1973, s. 54-60.

Fahri Kaya, Yugoslavya Türk Hikâyesi Antolojisi, Üsküp 1990, s. 35.

a.mlf., Yugoslavya’da Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi, İstanbul 1992, s. 45.

Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi: Makedonya Türk Edebiyatı ve Yugoslavya (Kosova) Türk Edebiyatı, Ankara 1997, VII, 178-192.

Balkanlar’da Türk Çocuk Hikâyeleri (haz. Mustafa İsen – Tûbâ Işınsu Durmuş), İstanbul 2002, s. 69-78.

Balkanlar’da Türk Çocuk Şiiri Antolojisi (haz. Mustafa İsen v.dğr.), İstanbul 2008, s. 64.

Aydın Oy, “Zekeriya, Necati”, TDEA, VIII, 650.