| Tez Künye | Durumu | ||
| II. Meşrutiyet Dönemimden Lozan Barış Antlaşmasına kadar Kürt Teali ve Teavün Cemiyetinin faaliyetleri. / The Facilities of Kurdish Teali and Teavün community until from Meşrutiyet II Era to Lozan Peace Pact. Yazar:ZEYNEP KARADİŞ Danışman: Y.DOÇ.DR. ENDER GÖKDEMİR Yer Bilgisi: Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Yakınçağ Tarihi Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin: | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2007 162 s. | ||
| 153ÖZETAnadolu’ya yapılan ilk Türk akınları, Büyük Selçuklu Devleti SultanıTuğrul Bey’in kardeşi Çağrı Bey’in 1018- 1021 yılları arasında Anadolu’yayaptığı seferle başlamıştır.Aynı ırkın evlatları oldukları için Türkler ve Kürtler Anadolu’nunTürkleşmesinde birlikte rol almışlardır.Karakoyunlu ve Akkoyunlu Devleti içinde yer alan Kürtler İdris-i Bitlisive Yavuz Sultan Selim arasındaki anlaşmadan sonra Osmanlı hakimiyetinikabul etmişlerdir.Osmanlı Devleti Padişahı II. Abdulhamit Hamidiye Alayları ve AşiretOkullarını kurarak, devlet otoritesinin Doğu Anadolu’nun her tarafınagirmesini ve Ermenilere karşı silahlı birlikler oluşturulmasını hedeflemiştir.19. yüzyıla gelindiğinde ise Doğu Anadolu’da Osmanlı egemenliğinekarşı ayaklanmalar patlak vermiştir. Bu isyanlar ideolojik olmaktan uzaktır.Vergi vermeme, aşiretler arası memnuniyetsizlikler, bazı ağa ve reislerinçıkarlarının zedelenmesi gibi durumlar söz konusudur.II. Meşrutiyet Döneminde özellikle Rusya ve İngiltere’nin teşvikleriyleKürtçülük fikri ortaya atılmıştır. Doğu Anadolu’yu bölmek için Ermenistanfikri kafi gelmeyince İngiltere, Rusya ve Fransa Kürt meselesini birgenişleme aracı olarak kullanmışlardır.İngiltere’nin desteği ile Seyyid Abdülkadir başkanlığında Kürt Teavünve Terakki Cemiyeti kurulmuştur. (2 Ekim 1098).Cemiyet Kürtçülük fikrini Osmanlı topraklarında yaymaya çalışmışancak zararlı faaliyetlerinden dolayı 1909 yılında kapatılmıştır.Mondros Mütarekesi’nden sonra Cemiyet Kürt Teali ve TeavünCemiyeti olarak tekrar çalışmalarına başlamıştır.154Cemiyet içerisinde bir kesim, Kürt bağımsızlık fikrini savunurken,cemiyetin başkanı Seyyid Abdülkadir otonomi (daha sonra bağımsızlıkfikrini benimsemiştir) ve Kürt – Türk birliği tezini savunmuştur.Cemiyet temsilcisi Şerif Paşa, Paris Barış Konferansı’nda DoğuVilayetlerinin Ermeni ve Kürt bölgelerine bölünmesi konusundaErmenilerle anlaşmıştır.Ali Galip olayı ve Koçgiri isyanın çıkmasında, bağımsız bir Kürdistaniçin Rus ve İngilizlerle birlikte hareket edilmesinde cemiyetin önemli bir rolüolmuştur.Osmanlı Mebusan Meclisi’nde cemiyetin ve Şerif Paşa’nın faaliyetlerişiddetli tartışmalara neden olmuş, Mustafa Kemal Paşa’da bu zararlıfaaliyetlere karşı Doğu ve Güneydoğu Halkını Milli Mücadele’ye dahiletmeyi başarmıştır.1920 yılına gelindiğinde cemiyetin faaliyetlerine son verilmiştir.Cemiyetin başkanı Seyyid Abdülkadir ise Şeyh Said İsyanında rol almış,isyan başarısızlıkla sonuçlanınca yargılanmış ve idam edilmiştir. | |||
| 155SUMMARYThe first Turkish Attack to Anatolia started with the attack to east Anatoliaof Çağrı Bey who is brother of veteran Selçuk Sultan Tuğrul Bey in 1018.Turkish and Kurdish people have taken role together in Turkish ofAnatolia. because they are son of same race.Kurdish people taking a place inside of Karakoyunlu and Akkoyunlustates, accepted sovereignty of otoman after the pact between Sultan YavuzSelim and İdris Bitlis-i.Otoman Sultan II. Abdülhamit planned state authority to expand all thepart of east Anatolia and establish armed unids against Armenians so as to setup Hamdiye alayları and aşiret schools.As coming to 19. century, the rebellion against the sovereginty of Otomanin East Anatolia. these rebelions were not related to ideologic. It is related to notto give tax and unpleasantness between aşirets and etc.Kurdish notions were created with especially encourages of russia andEngland in term of II. Meşrutiyet. As Armenia notion were not sufficent for partingeast Anatolia. England russia and france used Kurdish problem as expandequıpment in Anatolia.With the support of England, in presidency of seyyit Abdulkadir, KurdishTeavün and Terakki Society was established.The society tried to spread the Kurdish notion in Otoman territory but wasclosed in 1909 year. Because of its harmful activities.After Mondros peaces, the society started to work again under KurdishTeali and Tevün Society name. While some part from inside of society weredefending Kurdish İndependence notion, Seyyit Abdülkadir chief of the societydefended autonomy and Kurdish and Turkish united thesis. (but he will acceptthe independence of Kurdish people)Şerif Pahsa representative of the society came to agreement withArmenians in Paris peace conference.The society had important role in Ali Galip insident and Koçgiri rebellionand to act for free Kürdistan with Russia and England.The activities of the society and Şerif Nahsa lead to hard conversations inOtoman assembly. But Mustafa Kemal Pahsa accomplished east and southeastAnatolia people to include national war against to harmful activities.As coming to 1920 years, the activity of society were stoped. SeyyidAbdülkadir chief of the society had taken role in Şeyh Said rebellion. But therebellion had not been successful. So he had been judged and executed. | |||