BAĞÇE-i SAFÂ-ENDÛZ, Sahaflar Şeyhizâde Vak‘anüvis Mehmed Esad Efendi (ö. 1264/1848) tarafından kaleme alınan şuarâ tezkiresi.
Müellif: Mustafa İsen
Esad Efendi Tezkiresi diye de tanınan bu eserin adı, ebced hesabıyla yazılış tarihi olan 1251 (1835) yılını vermektedir. Eser 1100-1135 (1688-1722) tarihleri arasında yaşamış olan şairler hakkında bilgi veren Sâlim Tezkiresi’ne zeyil olarak yazılmıştır.
Esad Efendi Bağçe-i Safâ-endûz’un girişinde şiir sanatından söz ederek bir şuarâ tezkiresinde bulunması gereken özellikler hakkında bilgi verir. Tezkire yazarlarının en önemlilerini belirttikten sonra bazı şuarâ tezkiresi yazarlarının da başkalarının yazdıklarını kendilerine mal ettiklerini açıklar. Bu girişten sonra Sâlim’in bıraktığı yerden başlayarak 1135-1251 (1722-1835) yılları arasında yaşayan şairlerin kısa biyografilerini verir. Tezkirede şiir örnekleri yoktur.
Tezkirenin müellif hattıyla olan nüshasında şairler hakkında yazılanların birkaç defa karalanıp tekrar düzeltilmiş olması, hal tercümeleri altında örnek verilmek üzere bırakılan boşlukların doldurulmaması ve bazı sayfaların tamamen boş olması eserin müsvedde halinde kaldığını göstermektedir. Eserin bu nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir (Es‘ad Efendi, Yazma Bağışlar, nr. 185). İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde (TY, nr. 2095) bulunan nüsha ise Nail Bey tarafından Es‘ad Efendi nüshasından istinsah edilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA
Osmanlı Müellifleri, II, 26.
İbnülemin, Son Asır Türk Şairleri, I, 323.
Ergun, Türk Şairleri, III, 1387.
Levend, Türk Edebiyatı Tarihi, s. 331, 335.
Halûk İpekten, Türk Edebiyatının Kaynaklarından Türkçe Şuarâ Tezkireleri, Erzurum 1988, s. 134.
M. Münir Aktepe, “Es’ad Efendi”, İA, IV, 363-365.
“Bahçe-i safâ-endûz”, TDEA, I, 293.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 4. cildinde, 425 numaralı sayfada yer almıştır.