Dilber İlimli Usul. İlhanlı döneminde Uygurlar. Doktora tezi (2016)

Dilber İlimli Usul. İlhanlı döneminde Uygurlar. Doktora tezi. Konya: T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016, XVI+358 s.

Özet

Uygurlar, çok daha önceden varlıklarını Ötüken’de devam ettiriyorlardı. Göç etmek zorunda kaldıkları bugün yaşadıkları toprakları yurt edindiler. Cengiz Han’ın Orta-Asya’da güçlenmesi ile onun mahiyetine giren Uygurlar, önce onun, sonrasında oğulları ve torunlarının yanında verilen her türlü görevi başarıyla yaptılar. Cengiz Han’ın vasalları, Anadolu topraklarına gelmeden Mavera’ün nehir, Horasan, İran ve Azerbaycan’ı istilâ etmişlerdi. Yayılmacı politikalarını gerçekleştirmek, sahip oldukları topraklarını genişletmek amacıyla zengin otlaklara hâkimiyet için kendi aralarında mücadeleden bile çekinmemişlerdi. Mengü Han, kardeşi Hülâgu’yu İran’ın istilâsına göndermesinin ardından Hülâgu, orada başka bir devletin temellerini atmıştır. Devlet, fiili olarak sona erene kadar son hanları, Ebu Said Bahadır Han’ın 1335 yılında ölümüne kadar Uygurların desteğini her zaman yanlarında bulmuşlardır. Ebu Said Bahadır Han sonrasında Uygurlar, Anadolu’nun yerli bir unsuru haline dönüşmüşler ve buradaki kültürel ortama uyum sağlamışlardır. Öyle ki 1342 yılında Uygur kökenlilerin kurduklarını söyleyebileceğimiz Sivas’taki Eretna beyliğinin Ötüken dışında Uygurların kurdukları ikinci bir Uygur devleti diyebiliriz. Moğol istilâsı ile Anadolu’ya gelen Uygur nüfusu, Anadolu’nun Uygur kültüründen etkilenmesine ve aynı zamanda buradaki Türk kültürünün gelişmesine katkıda bulunmuştur. Bunun en büyük göstergesi olarak da Sivas’taki Eretna Devleti (Beyliği)dir.

Summary

Uighurs were continue their existence much earlier in Otuken. Forced to migrate from their lands compulsorily lands have made the country today. Uighurs into the nature of his with invation of Genhgis Khan that before his and after his sons and grandchildren besides they made the task of all kinds with succesfully. Maveraunnehir (Transoxiania), Horasan, Iran, Azarbeycan had occupied Genghis Khan and his sons before coming Anatolia land. They do not afraid among themselves for dominance that rich pastures for expand their sphere of expansionist. Mengu Khan’s brother Hulagu was sent invasion of Iran after that Hulagu had established there another state in today’s Iran. Ebu Said Khan, the last ruler of the state ended de facto support of Uighurs at any time until his death in 1335 that they found beside them. Uighurs were regarde as a local component of the Anatolia and with adapting themselves to this period the time of being Turk was started after the time of Abu Said Bahadir Khan. Such that origins of Uighur in 1342, Eretna called with the name of the central Sivas that they set up to be said a second state in Anatolia after Otuken. The dense Uighur population that came with Mongol invasions was effective at the establishment the development of Turkish culture in Turkey (Anatolia). This is the biggest indicator of Sivas Eretna State (Principality).