Emin Aysan, Nafiz Orhun. Türk Silahlı Kuvvetleri tarihi. III. cilt, 2. kısım eki. Osmanlı-İran savaşı: Çaldıran Meydan Muharebesi, 1514 (1979)

Emin Aysan, Nafiz Orhun. Türk Silahlı Kuvvetleri tarihi. III. cilt, 2. kısım eki. Osmanlı-İran savaşı: Çaldıran Meydan Muharebesi, 1514. Seri: T.C. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Askeri Tarih yayınları, seri no: 2. Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1979, VIII+173 s.

İçindekiler

Önsöz … I
İçindekiler … III
Giriş … 1

Birinci Bölüm: Siyasi, Coğrafi Durum ve Askeri Güçler

A. Siyasi Durum … 5
1. Dış Siyasi Durum … 1

a. Yavuz Sultan Selim’in Doğu, Batı ve Güney Siyaseti … 5
b. Osmanlı – Mısır (Memlûk) Siyasi İlişkileri … 6
c. Osmanlı – Macar Siyasi İlişkileri … 8
d. Osmanlı – Venedik Siyasi İlişkileri … 9
e. Osmanlı – Papalık Siyasi İlişkileri … 10
f. Osmanlı – İspanya Siyasi İlişkileri … 11
g. Osmanlı – Fransız Siyasi İlişkileri … 13
h. Osmanlı – İngiliz Siyasi İlişkileri … 14
i. Osmarüı – Rus Siyasi İlişkileri … 14
j. Osmanlı – İran Siyasi İlişkileri … 16

(1) Doğuda Osmanlı Devletini Tehdit Eden Tehlikeler … 16
(2) Şah İsmail’in Osmanlılarla İlk Teması … 16
(3) Şah Ismaü’in Osmanlı Devleti Hakkında düşünceleri ve Faaliyetleri … 17
(4) Şah Ismaü’in Dülkadir Beyliğine Girmesi … 19
(5) Şahkulu (Şeytankulu veya Karabıyıklıoğlu) Olayları … 22
(6) Nur Ali Halife Rumlu (Mîr Ali) Olayı … 27

2. İç Siyasi Durum … 28

a. Beyazit II’ … 28
b. Şehzade Selim’in Padişah Olması … 31
c. Bayazit II’in Ölümü … 33
d. Şehzadelerin Ortadan Kaldırılması … 34
e. Memleketin İç Siyasi Durumu … 39

B. Coğrafi Durum … 41
Maksat: 41

1. Bölgenin Doğal Coğrafiyası … 41
a. İklim ve Hava Şartları … 41
b. İklim ve Hava Şartlarmm Askeri Harekât Üzerine Etkisi … 43
c. Akarsular ve Göller … 45

2. Kuzeydoğu Anadolu ve Azerbaycan Bölgelerinin Askeri Bakımdan Değeri … 55
3. Muharebe Bölgesinin Topoğrafik Durumu … 57
4. Coğrafi Durumun Her îki Taraf Askeri Harekâtına Etkisi … 59

5. Toplumsal Yapı ve Eğitimler: … 60
a. Halkın Milliyeti, İnancı (Sünnî’lik – Şü’lik Sorunları) ve Yaşayış Tarzı … 60
b. Sosyolojik Durumun Harekâta Etkisi ve Harbin Sebepleri … 67

6. Ekonomik Durum … 70

C. Askeri Güçler … 72

1. Osmanh Silahlı Kuvvetleri … 72
a. Kuruluş ve Teşkilât … 72

2. Şah İsmail Zamanında İdari Teşkilatı … 80

3. Silahlar … 81
a. Osmanlı Ordusu Silahları … 81
b. İran Ordusunun Kullandığı Silahlar … 83

İkinci Bölüm: Sefer, Seferberlik ve Yığınak Planları

1. Türk Sefer Planı … 85
2. İran Sefer Planı … 88
3. Türk Seferberlik Planı … 89
4. Seferberlik Hazırlıkları … 89
5. Türk Yığınak Planı … 90
6. İran Yığınak Planı … 91
7. Seferberlik ve Yığınağın Yapılması … 91
a. Türk Seferberliğinin Yapılması … 91
b. Türk Yığınağınm Yapılması … 92

Üçüncü Bölüm: Hareket ve Muharebe

A. İki Tarafın Çaldıran’a Yürüyüşü ve Muharebe İçin Tertiplenmeleri … 93

1. Osmanlı Ordusunun Bursa (Yenişehir) – Çaldıran Yürüyüşü ve İki Hükümdarın Mektuplaşmaları … 93
a. Yavuz Sultan Selim’in Edirne’den Hareketi ve İzmitden Şah Ismail’e Gönderdiği İlk Mektup … 93
b. Şah’a Gönderilen İkinci Mektup … 99

2. Yürüyüş Sırasında Osmanh Ordusunda Meydana Gelen Olaylar … 100
a. Hemden Paşanın İdamı … 100
b. Yeniçerilerin Ayaklanması … 104

3. Osmanlı Ordusunun Çaldıran Salmasında Tertiplenmesi … 108
a. Harp Meclisi … 108
b. Osmanlı Ordusunun Harekât Planı … 109
c. Osmanh Ordusunun Muharebe İçin Tertiplenmesi … 111

4. İran Ordusunun Tebriz – Hoy – Çaldıran Yürüyüşü … 113
5. İran Şahının Harekât Planı … 113
6. İran Ordusunun Çaldıran Sahrasında Muharebe İçin Tertiplenmesi … 114

B. Çaldıran Meydan Muharebesi ve Türk Ordusunun Kışlağa Dönüşü … 115
1. Çaldıran Meydan Muharebesi … 115
2. Osmanlı Ordusunun Tebriz Üzerine Yürüyüşü ve Şehre Girişi … 120
3. Osmanh Ordusunun Kışlamak Üzere Amasya’ya Yürüyüşü ve Olaylar … 121
4. Çaldıran Meydan Muharebesinde Osmanlıların ve Iranlıların Kayıpları … 128

Dördüncü Bölüm: Lojistik ve İdari Faaliyetler

A. Genel … 131
1. Menzil Teşkilâtı … 132

2. Lojistik … 133
a. Birinci Sınıf İkmal Maddeleri … 133
b. İkinci ve Dördüncü Sınıf İkmal Maddeleri … 136
c. Üçüncü Sımf İkmal Maddeleri … 137
d. Beşinci Sınıf İkmâl Maddeleri … 137

3. Sağlık ve Vetermer İşleri … 139
a. Sağlık İşleri … 139
b. Hasta ve Yaralıların Tahliyesi … 139
c. Veteriner İşleri … 139

4. Ulaştırma İşleri … 140
a. Kol ve Katarlar … 140
b. Deniz Yolları … 141
Özet … 142
Sonuç … 143

Ekler … 147
Kronoloji … 163
Yararlanılan Kaynaklar … 167
Genel Dizin … 171
Düzeltmeler …

Ekler

(EK-1) Şehzade Ahmet, Korkut ve Selim

Haritalar

(Harita : 1) Akkoyunlu Devleti (1453 -1478) …
(Harita : 2) Iberik Yarımadasında Endülüs Emevileri (756 -1030) …
(Harita : 2/a) Beniahmer Devleti (1232-1492) …
(Harita : 2/b) Osmanlı İmparatorluğunun Sınırları (Nisan 1512) …
(Harita : 3) Kuzeydoğu Anadolu ve Azerbeycan Bölgelerinin Coğrafi Durumu …
(Harita : 4) Çaldıran Ovasının Bulunduğu Yer ve Topoğrafik Durumu …

Krokiler

(Kroki ; 1) Osmanh Ordusunun Edime-Çaldıran-Tebriz Yürüyüşü ve Konak Yerleri …
(Kroki : 2) 23 Ağustos 1514 Sabahı Osmanh ve İran Ordulan- mn Çaldıran Ovasında Şematik Muharebe Düzenleri …
(Kroki : 3) Çaldıran Sahrasında 23 Ağu. 1514 Sabahı Gün Doğarken İki Taraf Ordularımn Durumu ve İran Ordusunun Taarruzu …
(Kroki : 4) Osmanh ve İran Ordularmın Çaldıran Sahrasında 23 Ağu. 1514 Günü Öğle Vakit (Saat 12) Durumları …
(Kroki : 5) Osmanlı ve İran Ordularının Çaldıran Sahrasında 23 Ağu. 1514 Günü Öğleden Sonraki Durumları …
(Kroki : 6) 23 Ağu. 1514 Günü Osmanh ve İran Orduları Arasında Cereyan Eden Çaldıran Meydan Muharebesinin Son Safhası …
(Kroki : 7) Çaldıran Meydan Muharebesinden Sonra Osmanlı Ordusunun Tebriz – Amasya Yürüyüşü (14 Eylül : 20 Kasım 1514) …

Kuruluşlar

(Kuruluş : 1) XVI’ncı Yüzyıl İlk Yarısmda Osmanh Süahlı Kuvvetleri …
(Kuruluş : 2) 1514 Çaldıran Meydan Muharebesine Katılan Osmanlı Kuvvetleri …

Resimler

(Resim : 1) Yavuz Sultan Selim …