ÖZLER, Mevlüt (1957-2014) İlâhiyatçı.
Müellif: İlyas Çelebi
16 Mayıs 1957’de Erzurum ili Tortum ilçesinin Aşağı Serdarlı köyünde doğdu. Babası Yusuf Efendi, annesi Sultan Hanım’dır. İlk öğreniminin ardından girdiği Erzurum İmam-Hatip Lisesi’nden 1976’da mezun oldu. Bu esnada hâfızlığını tamamladı. İmam-Hatip Lisesi ve Yüksek İslâm Enstitüsü’nde öğrenci iken Gürcükapı, Kurşunlu, Emirşeyh ve Şeyhler medreseleri başta olmak üzere çeşitli yerlerde Ali Küçük, Yunus Kaya ve Halis Emek’ten Arapça dersleri aldı. 1980’de Erzurum Yüksek İslâm Enstitüsü’nü bitirdi. Ertesi yıl açılan asistanlık sınavını kazanarak Kelâm Ana Bilim Dalı’nda asistan oldu. 1982’de Erzurum Yüksek İslâm Enstitüsü’nün kapatılıp öğrenci ve öğretim elemanlarının Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’ne nakledilmesi üzerine bu fakülteye geçti. Aynı üniversitede yüksek lisans çalışmasına başladı. Şerafettin Gölcük’ün danışmanlığında yaptığı İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî ve Akidesi adlı teziyle yüksek lisansını tamamladı (1985). Ardından Mustafa Said Yazıcıoğlu’nun danışmanlığında hazırladığı Ehl-i Sünnet ve Mu‘tezile’de Tevhid adlı tezini 1991’de bitirdi. 1994’te doçent, 2000 yılında profesör oldu. Kelâm Anabilim Dalı ve Temel İslâm Bilimleri Bölümü başkanlıklarının yanı sıra Fakülte Kurulu ile Fakülte Yönetim Kurulu üyeliğinde bulundu. Suudi Arabistan, Fransa, Ürdün, Belarus, Almanya, Hindistan ve Bulgaristan’da ilmî araştırmalar yapan Mevlüt Özler çok iyi derecede Arapça ve İngilizce biliyordu. 19 Ekim 2014’te geçirdiği beyin kanaması sonucu hastahaneye kaldırıldı ve 3 Kasım 2014 tarihinde vefat etti, cenazesi Kümbet Köyü Mezarlığı’na defnedildi.
Çalışmalarına İslâm düşüncesi açısından bakış yapan Mevlüt Özler bu sebeple eserlerinde “İslâm düşüncesinde…” üst başlığını kullanmıştır. İslâm Düşüncesinde Tevhid adıyla yayımlanan doktora çalışmasında Ehl-i sünnet ile Mu‘tezile’nin tevhid anlayışlarını mukayeseli bir şekilde ele almıştır. İslâm Düşüncesinde 73 Fırka Kavramı’nda da benzer yöntemi benimsemiştir. Fırkalaşmayı tabii görmekle beraber fırkalar arasında düşmanlık ve kavgaya karşı çıkmak, birlikte yaşamayı tavsiye etmekte, tarihî süreç içerisinde ortaya çıkan anlayışları eleştirel bir gözle yeniden ele almayı teklif etmektedir (s. 17-18). Müellif, geçmişe takılıp kalmayı uygun bulmadığı gibi modernliğin peşinden gitmeyi de onaylamamaktadır. Geçmişin yanlışlarını ve doğrularını günümüze taşıyarak gelenekle modernlik arasında yer alacak bir sentezin yapılabileceğini söylemektedir (İslâm Düşüncesinde Ehl-i Sünnet, s. 8). Kur’ân-ı Kerîm’e yaklaşırken önce meselenin Kur’ânî temellerinin tesbit edilmesinin gerektiğini düşünmekte, fırka ve şahısların görüşleri istikametinde Kur’an’a yaklaşılması durumunda Kur’an’ın ikinci planda bırakılması gibi bir yanlışa düşülmüş olacağını kaydetmektedir (İslâm Düşüncesinde İnsan Hürriyeti, s. 11). Mevlüt Özler görevli bulunduğu fakültede lisans dersleri yanında yüksek lisans ve doktora derslerine de girmiş, çok sayıda yüksek lisans ve doktora tezi yönetmiştir.
Eserleri. 1. İslâm Düşüncesinde Tevhid (İstanbul 1995). Müellifin doktora tezi olan eserin girişinde konunun önemi belirtildikten sonra mesele İslâm öncesi tevhid inancı açısından ele alınmış, tevhid kavramı ve çeşitleri üzerinde durulmuştur. Eserde ayrıca Cenâb-ı Allah’ın zâtında, sıfatlarında ve fiillerinde tevhid konuları işlenmiştir. 2. İslâm Düşüncesinde 73 Fırka Kavramı (İstanbul 1996). Eserde Ehl-i sünnet ve ehl-i bid‘at adlandırmalarının tarihî arka planı ve kavramsallaşma süreçleri incelenmiştir. Bu arada ümmetin yetmiş üç fırkaya ayrılacağını bildiren rivayetler karşılaştırılıp değerlendirilmekte, fırka kavramı ve itikadî İslâm fırkaları üzerinde durulmakta, fırka-i nâciye, Ehl-i sünnet ve ehl-i bid‘at adlandırmaları konu edinilmektedir. Müellif bu rivayetteki yetmiş üç sayısının çokluktan kinaye ve kurtuluşa eren fırkanın İslâm geleneğinin çoğunluğunu temsil eden Ehl-i sünnet olduğunu söylemektedir. 3. İslâm Düşüncesinde İnsan Hürriyeti (İstanbul 1997). İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî eksenli olarak hazırlanmış bir araştırma olup eserde Kur’an’da insan hürriyeti, kelâm ilminde insan hürriyeti ve İslâm mezheplerinin görüşlerinin tahlil ve tenkidi yer almaktadır. 4. İslâm Düşüncesinde Ehl-i Sünnet ve Ehl-i Bid’at Adlandırmaları (Erzurum 2001). Müellifin profesörlük takdim tezi olup eserde Ehl-i sünnet ve ehl-i bid‘at kavramlarının analizi yapılmaktadır. Ayrıca fırkaların ortaya çıkış süreci ve birbirlerine etkileri, taklit ve taassup zihniyetinin sonuçları, sosyal ve siyasal ayrışmalarının teolojik içerik kazanmaları, Ehl-i sünnet ve ehl-i bid‘at adlandırmalarının tarihî ve teolojik bağlamı gibi konular üzerinde durulmaktadır.
Müellif bu eserlerden başka Kelâma Giriş (Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi, Eskişehir 2011), Kelâm El Kitabı (Ankara 2012) gibi ders kitaplarında bölüm yazarlığı yapmış, ayrıca yurt içi ve yurt dışı sempozyumlarda sunduğu tebliğleri, çeşitli ansiklopedilerde maddeleri, radyo ve televizyon konuşmaları, konferansları ve seminerleriyle birçok etkinlik göstermiş, onun Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi ile (sy. 13, s. 55-89; sy. 13, s. 91-106; sy. 14, s. 47-65) EKEV Akademi Dergisi’nde (I/1, s. 65-79; I/2, s. 127-145; I/3, s. 19-31) çeşitli makaleleri yayımlanmıştır. Mevlüt Özler çalışmalarında mutedil, uzlaştırıcı, eleştirileri ölçülü, muhatapları incitmeyen, hâkim gelenekten ayrılmayan, kavram analizine önem veren, analitik bir düşünce tarzını benimsemiştir.
BİBLİYOGRAFYA
Mevlüt Özler, İslâm Düşüncesinde Tevhid, İstanbul 1995; a.mlf., İslâm Düşüncesinde 73 Fırka Kavramı, İstanbul 1996; a.mlf., İslâm Düşüncesinde İnsan Hürriyeti, İstanbul 1997; a.mlf., İslâm Düşüncesinde Ehl-i Sünnet ve Ehl-i Bid’at, Erzurum 2001 (maddenin yazımında ayrıca Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’ndeki özlük dosyası ve ailesinin verdiği bilgilerden faydalanılmıştır).
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 389-390 numaralı sayfalarda yer almıştır.