Sertaç Sarıçiçek. Safevîler dönemi İran’da ordu ve savaş. Doktora tezi (2022)

Sertaç Sarıçiçek. Safevîler dönemi İran’da ordu ve savaş. Doktora tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2022, XXXI+281 s.

Özet

Bu çalışmada Safevî ordusunun Kızılbaş-Türkmen aşiretlerine dayalı geleneksel yapıdan daha düzenli, kalabalık ve ateşli silahların yaygın kullanıldığı modern bir yapıya dönüşümü meselesine değinilmiştir. Dönüşümü aksatan ve hızlandıran unsurlar vakayinameler, seyahatnameler ve gazavatnameler gibi çeşitli tarihi kaynaklardan elde edilen veriler üzerinden analiz edilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte askeri dönüşümün stratejiye ve sınır politikasına etkileriyle savaş alanındaki taktik uygulamalara yansımalarını ortaya koymak, bunu yaparken de coğrafi koşulları daima göz önünde bulundurmak çalışmanın temel amaçları arasındadır. Bu amaçlar doğrultusunda yapılan araştırmalarda Safevîlerin dönemin askeri gelişmelerine gecikmeli de olsa uyum sağladıkları, topçuluk, piyade düzenine geçiş ve tahkimat konularında ilerleme kat ederek ordularını yeniden yapılandırdıkları anlaşılmıştır. Bu gelişmeye bağlı olarak Safevî ordusunun dış tehditlere karşı rekabet gücünü arttırdığı, toprakları dahilinde harekât alanını genişleterek yerel güçlerin isyanlarına son verip devletin merkezileşme sürecine katkıda bulunduğu tespit edilmiştir. Safevî Devleti’nin dönemin yeni muharebe yöntem ve taktiklerini sahada denemekten asla vaz geçmediği, askeri teknolojinin batıdan doğuya transferinde önemli bir köprü vazifesi gördüğü hususları da çalışmada varılan diğer sonuçlardır. Devletin sonradan yıkılma sürecine girmesi ise son dönemlerde yaşanan uzun süreli barış ortamının getirdiği savaşmaktaki isteksizlik ve askeri gelişmelere karşı ilgisizliğin yanında yiğitlik gibi geleneksel yapıya özgü değerlerin aşınmaya uğramasıyla izah edilmesi mümkündür.

Anahtar Sözcükler: Safevî, İran, Askeri Devrim, ateşli silahlar, taktik, tahkimat, strateji, sınır politikası, yıpratma savaşı, kuşatma.

Abstract

In this study, the issue of the transformation of the Safavid army from the traditional structure based on the Qizilbash-Turcoman tribes to a more organized, crowded and modern structure in which firearms are widely used has been mentioned. The factors that hinder and accelerate the transformation have been tried to be analyzed through the data obtained from various historical sources such as chronicles, travel books and ghazavatnamehs. Revealing the effects of military transformation on strategy and border policy and chasing its reflections on tactical practices on the battlefield are among the main objectives of this study. In the researches carried out for these purposes, it has been understood that the Safavids adapted to the military developments of the period, albeit belatedly, and restructured their armies by making progress in artillery, transition to infantry order and fortification. Depending on this development, it has been determined that the Safavid army increased its competitiveness against external threats, expanded the operation area within its territory, put an end to the revolts of local forces and contributed to the centralization process of the state. Other conclusions reached in the study are that the Safavid State never gave up trying the new combat methods and tactics of the period in the field, and served as an important bridge in the transfer of military technology from the west to the east. It is possible that the state’s subsequent collapse in the process can be explained by the erosion of traditional values such as bravery, as well as the reluctance to fight and indifference to military developments brought about by the long-term peace environment that has been experienced recently.

Keywords: Safavids, Iran, Military Revolution, firearms, tactics, fortification, strategy, border policy, attrition warfare, siege.