| Title: | Târîh–i Atâ [Târîh–i Enderûn]. 5 Cilt. |
| Author: | Tayyarzâde Atâ Bey |
| Translator: | |
| Editor: | |
| Language: | Ottoman Turkish |
| Series: | |
| Place: | [İstanbul] |
| Publisher: | [Şeyh Yahya Efendi Matbaası] |
| Year: | 1293 [1876] |
| Pages: | 322, 227, 329, 322, 432 |
| ISBN: | |
| File: | PDF, 500 MB |
| Download: | Click here |
Tayyarzâde Atâ Bey. Târîh–i Atâ [Târîh–i Enderûn]. 1. Cilt. [İstanbul]: [Şeyh Yahya Efendi Matbaası], 1293 [1876], 322 s.
Tayyarzâde Atâ Bey. Târîh–i Atâ [Târîh–i Enderûn]. 2. Cilt. [İstanbul]: [Şeyh Yahya Efendi Matbaası], 1293 [1876], 227 s.
Tayyarzâde Atâ Bey. Târîh–i Atâ [Târîh–i Enderûn]. 3. Cilt. [İstanbul]: [Şeyh Yahya Efendi Matbaası], 1293 [1876], 329 s.
Tayyarzâde Atâ Bey. Târîh–i Atâ [Târîh–i Enderûn]. 4. Cilt. [İstanbul]: [Şeyh Yahya Efendi Matbaası], 1293 [1876], 322 s.
Tayyarzâde Atâ Bey. Târîh–i Atâ [Târîh–i Enderûn]. 5. Cilt. [İstanbul]: [Şeyh Yahya Efendi Matbaası], 1293 [1876], 432 s.
Tayyarzâde Atâ Bey (ö. 1880’den sonra) Osmanlı tarihçisi ve devlet adamıdır. 1801’de İstanbul’da doğdu. Atâullah Ahmed adıyla da tanınan Atâ Bey, Enderûn-ı Hümâyun memurlarından Tayyar Efendi’nin oğludur. Enderun’da yetişti ve II. Mahmud’un iradesiyle orada göreve başladı. Ancak babasının ölümü üzerine Enderun’dan ayrılarak sırasıyla Dâr-ı Şûrâ kâtipliği, Giritli Mustafa Nâilî Paşa’nın divan kâtipliği, serasker mektupçuluğu, Dâr-ı Şûrâ âzalığı (1844), Adana ve Halep mal müdürlükleri, İstanbul muhasebeciliği (1850), Ordu müsteşarlığı, Cezâyir-i Bahr-i Sefîd müsteşarlığı (1859) görevlerinde bulundu. Bir süre memuriyetten ayrıldı, daha sonra Karahisar ve Karasi mutasarrıflığı yaptı. Bâlâ rütbesiyle Harem-i şerif müdürü oldu (1876). Bu arada kendisine bazı siyasî meseleleri halletmek üzere Trablus, Girit, Lübnan gibi yerlerde geçici görevler de verildi. Medine’de bulunduğu sırada orada vefat etti. Ölüm tarihi Sicill-i Osmânî’de 1877, Osmanlı Müellifleri’nde 1880 olarak gösterilmişse de bu tarihlerden biraz daha sonra öldüğü tahmin edilmektedir.
Atâ Bey, yaptığı devlet hizmetlerinden ziyade beş ciltlik Târih’i ile şöhret kazanmıştır. O zamana kadar kullanılmamış bazı kaynaklardan da faydalanarak kaleme aldığı bu eseri, saray ve bilhassa Enderun teşkilâtı için oldukça önemlidir. Birinci ciltte eserin yazılış sebebi, Osman Gazi’den Kanûnî’ye kadar saray ve Enderun teşkilâtı, kanunları, âdâbı, saray mensuplarının görevleri, teşkilâtla ilgili bazı terimler üzerinde durmuş; ikinci ciltte Enderun ve saraydan yetişen yetmiş dokuz sadrazam, üç şeyhülislâm, otuz altı kaptanpaşa ve diğer bazı rütbe ve makam sahiplerinin biyografilerini anlatmış; üçüncü ciltte XIX. yüzyılın bazı devlet adamları ile kendisinin bulunduğu memuriyetleri, eserin hazırlanışı sırasında faydalandığı kaynakları ve müelliflerini belirtmiş; dördüncü ciltte Osmanlı padişah ve şehzadeleriyle Enderun’dan yetişen şairlerin hayatlarına dair bilgiler ve şiirlerinden örnekler; beşinci ciltte de padişahlara göre kronolojik kısa bir Osmanlı tarihi ile nazım ve nesir halinde bazı metinler vermiştir. Eserin bilhassa Enderun ve saray teşkilâtı ile II. Mahmud ve Abdülmecid devirlerinden bahseden kısımları önemlidir. Müellif eserinin üçüncü cildinde babasının ve kendisinin tayin edildiği memuriyetler, üstlendiği siyasî görevler hakkında da müstakil başlıklar halinde ayrıntılı bilgi vermektedir.
Atâ Bey’in Târih’i beş cilt halinde 1293’te İstanbul’da basılmıştır. Birinci, ikinci ve üçüncü ciltlerin başında devrin tanınmış birçok devlet adamı ve bilgininin takrizleri yer almaktadır.